جراح مغز و اعصاب، یک پزشک بسیار ماهر است که در زمینه ی جراحی مغز، نخاع، اعصاب محیطی و سیستم عروق مغزی تخصص دارد. جراحان مغز و اعصاب برای درمان طیف گسترده ای از اختلالات مادرزادی در مغز، آسیب ها، تومورها، اختلالات عروقی، عفونت ها، سکته مغزی و بیماری های تحلیل برنده و دژنراتیو ستون فقرات تحصیل کرده اند.
از آنجا که جراحان مغز و اعصاب باید دانشی تخصصی در زمینه ی سیستم عصبی داشته باشند، ارتباط نزدیکی با متخصصان مغز و اعصاب دارند. اگرچه متخصصان مغز و اعصاب و جراحان مغز و اعصاب اختلالات عصبی را هم تشخیص می‌دهند و هم معالجه می‌کنند، اما فقط جراحان مغز و اعصاب هستند که می‌توانند جراحی انجام دهند. جراحی ارتوپدی همچنین هنگامی که ستون فقرات نیز درگیر شده باشد، اغلب با جراحی مغز و اعصاب همپوشانی دارد.
جراح مغز و اعصاب اصفهان چه بیماری هایی را درمان می‌کند؟
سیستم عصبی، سیستم پیچیده‌ای است که فعالیت‌های بدن را تنظیم و هماهنگ می‌کند. نورولوژی یا عصب‌شناسی به عنوان یک رشته پزشکی، بر روی سه سیستم بخصوص در بدن تمرکز دارد: سیستم اعصاب مرکزی (CNS)، سیستم اعصاب محیطی (PNS) و سیستم عروق مغزی داخل جمجمه (شبکه عروق و رگ‌هایی که خون را به مغز می‌رسانند).
شرایط و بیماری‌هایی را که جراح مغز و اعصاب می‌تواند آن‌ها را درمان کند، می‌توان به طور گسترده با علت زمینه‌ای آن‌ها توصیف کرد. این شرایط شامل موارد زیر هستند:
- ناهنجاری‌های مادرزادی، مانند آنانسفالی، آنوریسم، هیدروسفالی یا اسپینا بیفیدا
- صدمات و ضربه به نخاع، اعصاب محیطی یا مغز (از جمله شکستگی جمجمه و خونریزی مغزی)
- تومورهای خوش‌خیم یا سرطانی در مغز یا ستون فقرات
- اختلالات عروقی، از جمله ناهنجاری‌های شریانی (AVM) و تلانژکتازی (گشاد شدگی) مویرگی
- عفونت‌های CNS، مانند مننژیت، انسفالیت، استئومیلیت مهره‌ای و آبسه اپیدورال
- اختلالات دژنراتیو (تحلیل برنده) ستون فقرات، از جمله تنگی کانال نخاعی، آتروفی عضلانی نخاعی یا ستون فقرات (SMA) و فتق دیسک کمر
- صرع و اختلالات حرکتی، مانند بیماری پارکینسون و بیماری هانتینگتون
- اختلالات روانی مقاوم در برابر درمان، از جمله اختلال وسواسی جبری شدید (OCD)، سندرم توره (بیماری تیک) و اختلال افسردگی شدید (MDD)
- درد برطرف نشدنی مرتبط با سرطان، تروما یا دیگر دلایل
روش‌های جراحی
جراحی مغز و اعصاب به مهارت تکنیکی بالا و همچنین مهارت دستی فوق‌العاده‌ای نیاز دارد. ابزارهای بکار رفته در این نوع جراحی‌ها انواعی بسیار گسترده دارند که بسیاری از آن‌ها از فناوری‌های پیشرفته، از جمله میکروسرجری و کاشت های مغزی استفاده می‌کنند.
کلید موفقیت در جراحی مغز و اعصاب شامل مجموعه‌ای از ابزارهای رادیولوژی است که برای تشخیص و درمان اختلالات عصبی استفاده می‌شوند. این ابزارها می‌توانند شامل مور د زیر باشند:
- سی‌تی‌اسکن، یک تکنیک تصویربرداری با اشعه ایکس با کمک کامپیوتر است که “اسلایس ” هایی سه بعدی از مغز یا نخاع را ایجاد می‌کند
- ام آر آی (MRI)، تکنیکی است که در آن از امواج مغناطیسی و رادیویی برای تولید تصاویری بسیار دقیق، به ویژه از بافت‌های نرم استفاده می‌شود.
- توموگرافی انتشار پوزیترون یا پت اسکن (PET)، تکنیکی است که در آن از ردیاب رادیواکتیو برای ارزیابی عملکرد متابولیک در سیستم عصبی استفاده می‌شود.
- مَگنتوآنسفالوگرافی (MEG)، تکنیکی است برای نقشه‌برداری از مغز که سیگنال‌های اعصاب با گیرنده‌های مغناطیسی را ثبت می‌کند.
جراح مغز و اعصاب، با کمک این ابزارها و تکنیک‌های تصویربرداری می‌تواند هم جراحی باز و هم عمل‌های جراحی با حداقل تهاجم را انجام دهد.
جراحی باز معمول
برای جراحی باز معمول و متداول، جراح مغز و اعصاب باید جمجمه را باز کند. این روش جراحی معمولاً در موارد اورژانسی برای درمان آسیب‌های ناشی از تروما یا ضربه انجام می‌شود. در این روش که به عنوان کرانیوتومی نیز شناخته می‌شود، از ابزارهای ویژه‌ای برای برداشتن بخشی از استخوان (به نام فلپ استخوان) استفاده می‌شود که پس از اتمام جراحی مغز، آن بخش دوباره به جای خود برمی‌گردد.
جراحی آندوسکوپی
برای جراحی آندوسکوپی، جمجمه را سوراخ می‌کنند تا از طریق آن یک ابزار لوله مانندی، به نام آندوسکوپ، برای انتقال تصاویر ویدئویی از اعماق مغز عبور داده شود. جراح مغز و اعصاب، با هدایت تصاویر زنده‌ای که آندوسکوپ می‌فرستد، می‌تواند ابزارهای جراحی را از طریق سوراخ‌های دیگر دارد جمجمه کند؛ از این روش برای درمان خونریزی داخل جمجمه، تومورها، هیدروسفالی (“آب آوردن مغز “) و نشت مایع مغزی نخاعی و موارد دیگر استفاده می‌شود.
جراحی میکروسرجری
از جراحی میکروسرجری غالباً برای پاک‌سازی پلاک (ضایعه) از شریان کاروتیدی که مغز را تغذیه می‌کند (عمل اندآرترکتومی کاروتید) و همچنین برای درمان آنوریسم مغزی، عمل تعویض دیسک‌های ستون فقرات (میکرودیسککتومی) یا برداشتن مهره‌های ستون فقرات (لامینکتومی) استفاده می‌شود.
جراحان مغز و اعصاب برای کمک به جریان جراحی، ممکن است یا از میکروسکوپ اتاق عمل با تصاویر نمایش داده شده روی مانیتور استفاده کنند یا از عینک ذره‌بینی لوپ با قدرت بالا.
رادیو سرجری استریوتاکتیک
در رادیو سرجری استریوتاکتیک، از پرتوهای هدفمند شده دقیقی برای تعیین موقعیت دقیق تومورهای مغزی و سایر اختلالات استفاده می‌شود. دوربین‌ها و میدان‌های الکترومغناطیسی، جریان جراحی را هدایت می‌کنند، دقیقاً به همان روشی که یک سیستم موقعیت‌یابی جهانی (GPS) می‌تواند به شما در ردیابی مسیرها کمک کند.
رادیو سرجری استریوتاکتیک اغلب همراه با پرتودرمانی برای درمان تومورها یا AVM استفاده می‌شود. تکنیک‌های رادیو سرجری شامل سیستم‌های گامانایف و سایبرنایف می‌باشند.
رادیو سرجری استریوتاکتیک، روز به روز بیشتر برای قرار دادن دقیق الکترودهای مغزی یا درمان القاء ژن در افراد مبتلا به صرع، بیماری پارکینسون یا بیماری آلزایمر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
جراحی اندوواسکولار
در جراحی اندوواسکولار، ابزارهای جراحی از طریق شکاف ایجاد شده در شریان استخوان ران، وارد بدن می‌شوند. از این روش جراحی بیشتر برای درمان اختلالات مغزی از طریق رگ خونی از جمله سکته مغزی، AVM، آنوریسم و تومورهای مغزی استفاده می‌شود.
مسیر گردش خون ممکن است پیش از این عمل با سی‌تی‌اسکن، ام آر آی یا آنژیوگرام با وضوح بالا بررسی شود. این جراحی توسط تصاویر اشعه ایکس در زمان واقعی و بلادرنگ هدایت می‌شود.
جراحی اعصاب برای مشکلات نخاعی
جراحی اعصاب ستون فقرات، ستون فقرات سرویکال (ناحیه‌ی گردن)، صدری یا قفسه سینه (ناحیه میانی گردن) و کمر (پایین کمر) را پوشش می‌دهد. این جراحی‌ها ممکن است برای درمان فشردگی نخاع بر اثر ضربه، آرتروز دیسک‌های کمر یا اسپوندیلوز (که خار استخوان و تحلیل رفتن دیسک از مشخصات آن است) انجام شود.
برای اصلاح مشکلات فشردگی نخاعی، ممکن است از دریل‌های برقی و ابزارهای مخصوصی استفاده شود، در حالی که رانژورهای مخصوص ستون فقرات (وسایلی شبیه به قیچی که برای بیرون تکه‌های استخوانی به کار برده می‌شوند) می‌توانند خارج کردن دیسک‌های بیرون زده نیز کمک کنند. عمل فیوژن ستون فقرات (جوش دادن مهره‌ها) ممکن است به صورت جراحی باز یا لاپاراسکوپی (“جراحی بسته “) انجام شود.
جراحی مغز و اعصاب برای مشکلات روانی
جراحی مغز و اعصاب ممکن است برای درمان اختلالات روان‌پزشکی که نمی‌توانند به داروهای متداول تجویزی، روان درمانی، الکتروشوک یا درمان با تشنج الکتریکی (ECT) پاسخ دهند، انجام شود. این عمل که به عنوان جراحی روان نیز شناخته می‌شود، یک عمل جنجالی با نتایج متناقض است. امروزه در سایکوسرجری یا جراحی اختلالات روانی، از بسیاری از تکنیک‌های قدیمی که قبلاً در گذشته استفاده می‌شد، مانند لوبوتومی استفاده نمی‌کنند.
امروزه بیشتر تمرکز سایکوسرجری بر تحریک عمیق مغز (DBS) برای درمان وسواس فکری-عملی یا OCD و افسردگی شدید است. در این جراحی، یک وسیله الکتریکی برای تحریک قسمت‌های مغز مرتبط با اختلالات خلقی یا اضطرابی موجود، کاشته می‌شود.
سایر تکنیک‌های جراحی
جراحی برای درد مزمن، یکی از زیرشاخه‌های جراحی مغز و اعصاب است. برخی از تکنیک‌های مورد استفاده شامل DBS (تحریک الکتریکی عمقی مغز)، تحریک طناب نخاعی، تحریک اعصاب محیطی و پمپ‌های درد (دستگاه‌های کاشتنی که داروهای مسکن را به مرور زمان به ناحیه‌ای از بدن تحویل می‌دهند) هستند.
جراحی سیستم اعصاب محیطی نیز امکان پذیر است. این جراحی ممکن است برای برداشتن فشار از روی اعصاب مرتبط با سندرم تونل کارپال (CTS) (تونل دست) یا اصلاح اعصاب فشرده شده که باعث درد ارجاعی می‌شوند، انجام شود.
فوق تخصص‌های جراحی مغز و اعصاب
از آنجا که عملکرد مغز و سیستم عصبی بسیار گسترده و متنوع است، معمولاً جراحان مغز و اعصاب دامنه تخصص خود را به گروه خاصی از بیماران یا مناطق خاصی از سیستم عصبی محدود می‌کنند.
فوق تخصص‌های جراحی مغز و اعصاب عبارت‌اند از:
- جراحی آندوسکوپی جمجمه
- جراحی مغز و اعصاب فانکشنال (برای درمان اختلالات حرکتی)
- نوروآنکولوژی (شامل تومورهای مغزی و سرطان)
- جراحی عروق مغز و اعصاب
- جراحی مغز و اعصاب اطفال
- جراحی اعصاب محیطی
- جراحی مغز و اعصاب قاعده جمجمه (برای درمان تومورهای خوش‌خیم یا سرطانی در زیر جمجمه و مهره بالایی ستون فقرات استفاده می‌شود)
- جراحی اعصاب ستون فقرات
- جراحی مغز و اعصاب استریو استاتیک
نکاتی که در زمان مراجعه باید به خاطر داشته باشید
عموماً بیماران در موارد اضطراری یا در صورت عدم موفقیت در درمان‌های غیر جراحی‌شان، به جراح مغز و اعصاب ارجاع داده می‌شوند.
در شرایط غیر اضطراری، می‌توانید با ثبت علائم خود قبل از مراجعه به متخصص، بیشترین بهره را از این ویزیت ببرید. این لیست شامل زمان، شدت، مدت زمان و محل بروز علائم و همچنین کارهایی شما در هر بار وقوع علائم انجام داده‌اید، می‌باشد. هرچه علائم خود را با دقت بیشتری توصیف کنید، جراح مغز و اعصاب زودتر می‌تواند آزمایش‌ها و ارزیابی‌های درست و مناسب برای شما را توصیه کند.
در روزی که نوبت دارید، نتایج آزمایشگاه یا آزمایش تصویربرداری خود را به همراه داشته باشید. شما همچنین باید از پزشک عمومی خود بخواهید که کلیه پرونده پزشکی الکترونیکی مربوطه (EMR) را قبل از قرار ملاقات با متخصص ارائه کند.
خودتان را آماده کنید تا همه سؤالاتی را که به جواب آن‌ها برای درک کامل وضعیت خود و انتظار برای بهبودی‌تان لازم دارید، بپرسید. سؤالاتتان را یادداشت کنید تا آن‌ها را فراموش نکنید. سؤالات ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- چرا به این جراحی نیاز دارم؟
- این جراحی دقیقاً چه کمکی خواهد کرد؟
- شانس موفقیت از این عمل چقدر است؟
- این جراحی چه خطراتی دارد؟
- آیا سایر گزینه‌های جراحی دیگر منتفی هستند؟
- جراحی چه مدت طول می‌کشد؟
- بهبودی از جراحی چه مدت طول می‌کشد؟
- اگر تصمیم بگیرم که جراحی نکنم چه اتفاقی می‌افتد؟
- چه زمانی موفقیت جراحی مشخص خواهد شد؟
