در چندین سال پیش هشدارهای شدیدی در مورد نادیده گرفتن علل جدی کمردرد در کودکان داده شد؛ اما در حال حاضر پزشکان در مورد کمردرد در کودکان بی‌تفاوت‌تر هستند. قطعاً دلایل جدی را نباید نادیده گرفت، اما پزشکان دریافته‌اند که دیگر نیازی به انجام اسکن برای هر بچه‌ای نیست، مثلاً برای کودکی که به خاطر کوبیده شدن به تیر دروازه، کمر احساس درد دارد، اسکن شاید نیاز نباشد.
طیف وسیعی از شرایط وجود دارد که می‌تواند باعث ایجاد کمردرد در کودکان بزرگ‌تر شود، از جمله استفاده بیش از حد، حمل کوله پشتی سنگین و پیچ‌خوردگی و شکستگی. شرایط کمتر شایعی برای کمردرد می‌توانند شامل سرخوردگی دیسک و بیماری‌های التهابی در ستون فقرات باشد.
کدام کودکان بیشتر مستعد کمردرد هستند؟
میزان شیوع کمردرد در کودکان روزبه‌روز بیشتر میشود. کمردرد در دخترها بیشتر از پسرها دیده میشود. البته، مشکل کمردرد به طور کلی در کودکان به اندازه بزرگ‌سالان دیده نمی‌شود. از هر 100 کودک و نوجوان حدود 30 نفر کمردرد را تجربه می‌کنند، اما تعداد کمی از آن‌ها برای این درد به دکتر مراجعه می‌کنند.
علائم کمردرد در کودکان؟
کمردرد به صورت یک ناراحتی در پشت احساس میشود.
- این ناراحتی می‌تواند یک درد زودگذر کوتاه مدت یا دردی باشد که برای مدت طولانی ادامه دارد.
- ممکن است خفیف یا شدید باشد یا می‌تواند در مرکز کمر باقی بماند یا به مناطق دیگر مانند دست‌ها یا پاها کشیده شود.
- گاهی اوقات درد می‌تواند کودکتان را در شب بیدار کند. این امر می‌تواند بر عملکرد تحصیلی کودک در مدرسه تأثیر بگذارد.
- کمردرد می‌تواند احساس ناتوانی و عجز را در کودکان ایجاد کند.
- کمردرد ممکن است توانایی کودک شما در انجام بازی یا انجام فعالیت‌های تربیت بدنی را تحت تأثیر قرار دهد.
- گاهی اوقات می‌توانید فعالیت‌هایی را که باعث بدتر شدن درد می‌شوند مانند بلند کردن و حمل کردن اجسام یا بهتر کردن درد، مانند استراحت، شناسایی کنید. گاهی اوقات سطح درد بدون دلیلی مشخص تغییر می‌کند.
- شما یا فرزندتان ممکن است علائم دیگری مانند درجه حرارت بالا (تب)، ضعف، بی‌حسی، سوزن سوزن شدن یا مشکلات روده یا مثانه را مشاهده کنید.
- درد می‌تواند بر نحوه راه رفتن، خم شدن و حرکت کودک تأثیر بگذارد.
- ممکن است یک نقطه‌ی حساس در وسط کمر کودک پیدا کنید.
- همچنین ممکن است متوجه شوید که کمر کودکتان به‌صورت پیچ خورده یا خمیده به نظر می‌رسد.
دلایل بروز کمردرد در کودکان
همیشه تصور می‌رفت که کمردرد در کودکان می‌تواند دلایل جدی داشته باشد. اگرچه امروز متخصصان دریافته‌اند که بسیاری کودکان و نوجوانان، بدون هیچ‌گونه علت نگران‌کننده‌ای هم می‌توانند دچار کمردرد شوند. در مطالعه‌ای که در این زمینه انجام گرفته است، نشان داده شد که در 78 نفر از 100 کودک دچار کمردرد، با وجود تست‌های بسیاری که روی آن‌ها انجام شد، علت خاصی یافت نشد. این به آن معنا نیست که می‌تواند از علت‌های خاصی که در بروز کمردرد در کودکان نقش دارند، چشم‌پوشی کرد، بلکه همیشه باید حد تعادلی بین بررسی برای مشکلات و بیماری‌های جدی و قرار دادن کودکان در معرض تست‌های غیرضروری و گاهی ناخوشایند در نظر گرفت
کودکان سنین بالاتر
- گرفتگی عضلات یا کشیدگی رباط‌های واقع در کمر بر اثر انجام حرکات پرتکرار (مانند ورزش، رقصیدن)
- دررفتگی دیسک کمر، بیماری شوئِرمان -Scheuermann’s disease (بیماری که در آن رشد نامتقارن استخوان‌های کوچک ستون فقرات (مهره‌ها) منجر به انحنای ستون فقرات میشود.)
- شکستگی مهره‌ها
- اسپوندلیوز (سایش و تخریب در ستون فقرات، معمولاً در نوجوانانی که ورزش می‌کنند دیده میشود)
- Spondylolisthesis (لغزش یک مهره به سمت جلو یا عقب که اغلب عارضه‌ای ناشی از اسپوندلیوز می‌باشد)
- اسپوندیلیت آنکیلوزان (روماتیسم ستون فقرات)
کودکان سنین پایین‌تر و کودکان بزرگ‌تر
- عفونت – معمولاً در افراد زیر 10 سال رخ می‌دهد:
- دیسکیت – عفونت دیسک.
- استئومیلیت (عفونت استخوانی یا مغز استخوانی)
- پیلونفریت (التهاب لگنچه و کلیه)
- آبسه‌ی رتروپریتونئال – عفونت خلف صفاقی، غشاء داخلی حفره شکم.
- تومورهای استخوانی یا نخاعی که به ندرت دیده میشود.
- اختلالات مادرزادی – شرایطی که فرزند شما از بدو تولد به آن دچار است (مانند اسکولیوز).
- بیماری‌هایی که روی کل بدن تأثیر می گذارند – مانند بیماری سلول داسی شکل
درجه‌ی درد
- خفیف: کودک شما احساس درد دارد و در مورد آن درد شما را خبر می‌کند؛ اما این درد کودک را از انجام هیچ فعالیت عادی بازنمی‌دارد. وضعیت مدرسه، بازی و خواب او تغییر نمی‌کند.
- متوسط: این درد کودک را از انجام برخی فعالیت‌های عادی بازمی‌دارد. ممکن است حتی او را از خواب بیدار کند.
- شدید: درد بسیار شدید است. این درد کودک شما را از انجام همه فعالیت‌های عادی خود بازمی‌دارد.
چه زمانی باید کودکم را نزد پزشک ببرم؟
در صورت داشتن شرایط زیر، حتماً کودک خود را نزد پزشک ببرید:
- اگر سن او زیر 4 سال است.
- اگر کمردرد او بیش از چهار هفته ادامه داشته باشد.
- اگر کمردرد، او را از انجام کارهایش بازمی‌دارد.
- اگر احساس ناراحتی و ناخوشی می‌کند و یا تب یا کاهش وزن چشمگیری داشته است.
- اگر درد او بیشتر میشود.
- اگر احساس گزگز، بی‌حسی یا ضعف در اندام‌ها داشته باشد.
- اگر ستون فقرات او شروع به منحنی شدن کرده باشد.
- اگر کودک از سختی یا دشواری در حرکت کردن شکایت کند.
اگر کودک من کمردرد داشته باشد، چه کاری نباید انجام دهد؟
کودک نباید این مسئله را نادیده بگیرد. کمردردی که کودک تجربه می‌کند، شاید به خاطر مسئله‌ای باشد که باید ارزیابی شود. سپس می‌توان علت کمردرد را شناسایی و آن را درمان کرد. هرچه زودتر این علت مشخص شود، این مشکل سریع‌تر بهبود می‌یابد و احتمال بروز عوارض آن کمتر است.
کمردرد در کودکان چگونه تشخیص داده میشود؟
کمردرد، یک ناراحتی شایع و معمول است و در اغلب موارد جای نگرانی نیست. با این حال، مواردی وجود دارد که نیاز است حتماً کودک خود را نزد دکتر ببرید.
پزشک در مورد کمردرد و سلامت عمومی کودک از شما یا خود فرزندتان سؤالاتی می‌پرسد.
پزشک کودک شما را معاینه می‌کند و ممکن است موارد زیر را بررسی کند:
- محل درد.
- هر نقطه‌ای که با دست زدن به آن درد احساس میشود.
- شکل ظاهری کمر کودکتان (به دنبال مشخصاتی غیرمعمول مانند تحلیل رفتن عضلات یا انحنای کمر).
- نحوه راه رفتن کودک
- اینکه فرزند شما چقدر می‌تواند کمر خود را خم کند
- سیستم عصبی کودک (مانند علائمی از ضعف یا بی‌حسی).
آیا فرزند من به انجام آزمایش‌هایی نیاز دارد؟
هنگامی که پزشک اطلاعاتی در مورد علائم فرزند شما به دست آورد و آن‌ها را معاینه کرد، ممکن است برای تشخیص دقیق‌تر، به انجام برخی معاینات نیاز پیدا کند. در بیشتر موارد این معاینات شامل آزمایش خون و عکس‌برداری رادیولوژی میشود.
گاهی کودک شما به معاینات پیچیده‌تری نیاز دارد که باید توسط پزشک متخصص درخواست شود. این معاینات ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- اسکن استخوان – این شامل یک اسکن از استخوان‌ها میشود که برای انجام آن، مقدار کمی رنگ مخصوص (ماده حاجب) به داخل رگ کودک تزریق میشود. سوزن مورد استفاده برای این تزریق، بسیار کوچک است و معمولاً دردی احساس نمی‌شود و اگر هم باشد، ناراحتی زیادی ایجاد نمی‌کند.
- اسکن‌های پیچیده دیگری مانند اسکن ام آر آی (MRI) یا سی تی اسکن (CT) نیز گاهی اوقات مورد نیاز است.
از چه گزینه‌های درمانی برای کمردرد کودکان استفاده میشود؟
در بسیاری از کودکان، کمردرد کوتاه مدت است و بدون درمان برطرف میشود. مطالعات نشان داده است که این اتفاق تقریباً در نیمی از نوجوانان دچار کمردرد رخ می‌دهد و این درد معمولاً به دلیل فعالیت‌های ورزشی بیش از حد و شدید یا استفاده از کوله‌پشتی‌های سنگین است.
اما اگر کمردرد مداوم باشد، بررسی علت آن مهم است. مسکن‌های ساده‌ای مانند پاراستامول یا ایبوپروفن ممکن است به کاهش درد کمک کنند. ممکن است کودک را به یک فیزیوتراپیست ارجاع دهند که در مورد هرگونه تغییر مفید در سبک زندگی کودکتان جهت تسکین درد و جلوگیری از وقوع مجدد آن، مشاوره‌های لازم را می‌دهد. این متخصصان همچنین ممکن است درمان‌های فیزیکی مختلفی را ارائه دهند و یک دوره تمریناتی را که می‌توان در خانه انجام داد توصیه می‌کنند.
اگر درد کودک شما بیش از 4 تا 6 هفته طول بکشد، روزبه‌روز بدتر میشود، یا با علائم غیرعادی مانند تب یا بی‌حسی مداوم همراه است، ممکن است او را به یک متخصص ارجاع دهند. اگر علت جدی برای این درد وجود داشته باشد، معمولاً باید درمان را در اسرع وقت شروع کنید. درمانی که متخصص ستون فقرات کودکان توصیه می‌کند، به علت تشخیص داده شده بستگی دارد.
داروهای مسکن
- برای کمک به تسکین درد، به کودکتان استامینوفن (مانند تایلنول) یا ایبوپروفن بدهید. این داروها را باید در صورت نیاز استفاده کنید.
- داروهای مسکن می‌توانند به تسکین کمردرد و اسپاسم عضلات نیز کمک کنند.
کمپرس سرد
- برای تسکین درد یا تورم، می‌توانید از یک کمپرس سرد استفاده کنید. همچنین می‌توانید از یخ‌های پیچیده شده در یک پارچه مرطوب استفاده کنید.
- کمپرس را به مدت 20 دقیقه روی عضلات دردناک قرار دهید.
- در روز اول این کار را 4 بار تکرار کنید، سپس در صورت لزوم از آن استفاده کنید.
- دلیل استفاده از کمپرس سرد: به کاهش درد و اسپاسم عضلات کمک می‌کند.
- احتیاط: از قرار دادن مستقیم کیسه‌ی یخ بر روی بدن خودداری کنید.
کمپرس گرم
- اگر درد بیش از 2 روز طول کشید، عضله دردناک را گرم کنید.
- از یک کیسه آب گرم، پد گرم کننده یا پارچه گرم و مرطوب استفاده کنید.
- این کار را ابتدا به مدت 10 دقیقه انجام دهید و سپس در صورت لزوم انجام دهید.
- احتیاط: از سوزاندن پوست خود با این کمپرس‌ها خودداری کنید.
خواب
- کودک را به پهلو بخوابانید و یک بالش بین زانوها قرار دهید.
- اگر کودک شما فقط به پشت می‌خوابد، یک بالش زیر زانوی بگذارید.
- از خوابیدن روی شکم خودداری کنید.
- تشک باید سفت باشد. روی تشک آبی نخوابید.
فعالیت
- از هرگونه ورزش یا کاری که درد را افزایش می‌دهد خودداری کنید.
- تا وقتی کمردرد کودکتان خوب نشده است، نگذارید چیزی را بلند کند یا بپرد.
- بعد از 48 ساعت تمرینات کششی آرام را برای او شروع کنید.
- نیازی به استراحت کامل در رختخواب نیست.
فیزیوتراپی برای کودکان مبتلا به کمردرد
قبل از درمان کمردرد کودک، فیزیوتراپ معاینه‌ی کاملی را برای تعیین علت کمردرد انجام می‌دهد. پس از مشخص شدن علت کمردرد، درمان فیزیوتراپی مناسب با شرایط کودک آغاز میشود.
درمان اغلب شامل برنامه‌های تمرینی، حرکات کششی، توصیه‌هایی برای وضعیت قرارگیری بدن و همچنین توصیه‌هایی در مورد چگونگی انجام فعالیت‌های روزمره از جمله مواردی که باید از آن‌ها اجتناب شود، می‌باشد. اگر کمردرد کودک شما نیاز به تحقیقات بیشتری دارد، این موضوع را با شما در میان می‌گذارند.
بسیاری از نوجوانان کمردرد مداوم دارند. این امر معمولاً به دلیل تنگی عضلات پا و باسن و یا ضعف در عضلات شکم است. نوجوانانی که کمردرد مداوم دارند با انجام یک برنامه‌ی درمانی فیزیوتراپی، پیشرفت بسیاری خواهند داشت.
آیا کمردرد برای کودکان عوارض دارد؟
در بسیاری از موارد، کمردرد بدون هیچ درمانی از بین می‌رود و هیچ عارضه‌ای را در پی ندارد. تشخیص دلایل جدی برای کمردرد مهم است تا درمان هر چه زودتر شروع شود. در غیر این صورت ممکن است کمردرد مداوم شود یا عارضه‌ای مانند انحنای ستون فقرات ایجاد شود. اگر کودک برای مدت زیادی دچار کمردرد باشد، ممکن است افسرده شود و نتواند برخی از کارهایی مانند بازی کردن یا شرکت در ورزش‌هایی را که کودکان از آن لذت می‌برند، انجام دهد.
آیا می‌توان از بروز کمردرد در کودکان جلوگیری کرد؟
معلوم میشود وقتی مادران ما به می‌گفتند ” قوز نکن” یا” صاف بنشین”، داشتند به ما توصیه‌های خوبی می‌کردند. اغلب می‌توان با نشستن و ایستادن در وضعیتی صحیح، از بروز کمردرد جلوگیری کرد. بلند کردن صحیح اجسام و جلوگیری از انجام کارهای پرتکراری که بر ستون فقرات فشار وارد می‌کند (مانند کشش‌های بیش از حد در هنگام ورزش) نیز می‌تواند مفید باشد.
شاد نگه داشتن و بدون استرس بودن کودک اغلب در کلام آسان‌تر از عمل به آن است، اما گفته شده است که مشکلات بهداشت روانی با کمردرد همراه است.
کوله پشتی سنگین اغلب دلیلی برای کمردرد در کودکان است. مراقب باشید که کوله پشتی کودکتان خیلی سنگین نباشد و وزن آن به طور مساوی روی بدن توزیع میشود (مثلاً کوله پشتی بر روی هر دو شانه حمل شود). اگر در مدرسه قفسه یا کمد شخصی برای دانش آموزان وجود دارد، کودک خود را به استفاده از آن تشویق کنید. شنا مفید است اما شواهد کمی وجود دارد که نشان دهد دیگر فعالیت‌های ورزشی می‌توانند از بروز کمردرد جلوگیری می‌کنند. میزان ورزش کودک باید متعادل و معقول باشد. کم یا زیاد آن ممکن است مضر باشد.
