متخصص سردرد اصفهان: بهترين راه درمان انواع سردردهرکسی که تاکنون سردرد شدید یا حمله‌ی میگرن را تجربه کرده باشد می‌داند که کار کردن، رانندگی یا حتی انجام یک گفتگوی ساده در حالی که سر از چنین دردی در حال ترکیدن است چقدر می‌تواند دشوار باشد.
البته، در هنگام بروز سردرد، به جز خزیدن به رختخواب و منتظر ماندن برای اینکه درد خوبخود رفع شود، راه‌های دیگری هم برای مقابله با آن در دسترس است. درمان‌های مؤثر و همچنین راه‌های بسیاری برای تسکین سریع سردرد وجود دارد. متخصص سردرد اصفهان بهترین راه‌های درمان را برای شما ارائه می‌کند.
علل و علائم
انواع مختلف سردردها را می‌توان براساس علت آن‌ها به دو دسته تقسیم کرد: سردردهای اولیه که ناشی از خود عارضه‌ی سردرد بوده و علت دیگری ندارند؛ و سردردهای ثانویه که نتیجه یا علامت وجود یک عارضه پزشکی دیگر هستند.
سردردهای اولیه
سردرهای اولیه عبارتند از سردردهای تنشی، میگرن و سردردهای خوشه‌ای. علت رخ دادن آن‌ها بروز مشکلاتی در ساختارهای حساس به دردِ موجود در سر، مانند رگ‌های خونی سر و گردن، بافت احاطه کننده مغز و اعصاب موجود در مغز است. پوست فرق سر، دندان‌ها و عضلات و مفاصل گردن هم می‌توانند باعث سردرد شوند.
سردرد تنشی شایع‌ترین نوع سردرد است. این سردرد اغلب با استرس در ارتباط بوده و معمولاً به دلیل سفتی عضلات شانه‌ها، گردن، فرق سر و فک رخ می‌دهد. عموماً یک سردرد تنشی به شکل سفتی یا درد آزار دهنده و مبهمِ ملایم تا متوسطی در دو طرف سر بروز می‌کند که گاهی اوقات با خشکی عضلات گردن و شانه همراه است.
میگرن از سردرد تنشی کمتر شایع بوده اما معمولاً از آن شدیدتر است. محققان معتقدند میگرن یک ناهنجاری اعصاب و رگ‌های خونی مغز است که عوامل به‌خصوصی می‌توانند باعث عود آن شوند. یک سردرد میگرنی عموماً به شکل دردی ضربان‌دار در یک طرف سر بروز کرده و اغلب با اختلالات بینایی همراه است.
میزان شیوع سردردهای خوشه‌ای از هر دو نوع میگرنی و تنشی کمتر است. سردردهای خوشه‌ای حمله‌های ناگهانی و شدید درد هستند، که اغلب در درون یا اطراف یک چشم یا یک طرف سر رخ می‌دهند؛ آن‌ها به صورت خوشه‌ای بروز می‌کنند، به این معنی که در طول یک دوره چند هفته‌ای به شکل روزانه یا روزی چند بار رخ می‌دهند.
انواع دیگر سردردهای اولیه، که در عین حال می‌توانند جزء علائم یک بیماری زمینه‌ای (یعنی یک سردرد ثانویه) هم باشند عبارتند از سردردهای بستنی (انجماد مغز) که هنگام خوردن یک خوراکی سرد به صورت یک سردرد ناگهانی، کوتاه و شدید بروز می‌کنند؛ و سردردهای ورزشی و جنسی که در هنگام انجام یک فعالیت ورزشی یا عملی جنسی شدید و ناگهانی بروز می‌کنند.
بعضی از عوامل سبک زندگی می‌توانند باعث بروز سردرد شوند، از جمله:
- خوردن بعضی غذاها، خصوصاً خوراکی‌های فراوری شده‌ی حاوی نیترات‌ها و مونو سدیم گلوتامات
- کمبود خواب و تغییر در الگوی خواب
- وضعیت بد قرارگیری بدن
- نخوردن بعضی وعده‌های غذایی
- استرس
سردردهای ثانویه
یک سردرد ثانویه علامت یک بیماری یا عارضه پزشکی است که عصب‌های حساس به درد سر را فعال می‌کند. سردردهای ثانویه می‌توانند به علل بسیاری بروز کنند که بعضی از آن‌ها عبارتند از:
- شکل‌گیری غیرطبیعی رگ‌های خونی مغز (بدشکلی شریانی وریدی)
- انسفالیت (التهاب مغز)
- سرطان مغز
- ضربه مغزی
- ضربات ناگهانی به سر (ویپلش)
- کم آبی بدن
- مشکلات دندانی
- عفونت گوش (گوش میانی)
- آب سیاه
- خماری
- آنفولانزا
- خونریزی درون جمجمه‌ای
- افزایش فشار درون جمجمه (برای مثال، در نتیجه‌ی جمع شدن مایع در اطراف مغز (هیدروسفالوس))
- بعضی از داروهای مورد استفاده برای درمان سایر ناهنجاری‌ها
- مصرف بیش از اندازه داروهای مسکن که می‌تواند منجر به بروز سردردهای برگشتی شود
- مننژیت
- نورالژی (درد ناشی از تحریک‌پذیری یا آسیب‌دیدگی اعصاب)، نورالژی پُست هرپتیکِ مرتبط با بیماری زونا
- حمله‌های پانیک و ناهنجاری پانیک
- سینوزیت حاد (عفونت سینوس). سردردهای سینوسی یکی از انواع شایع سردرد بوده و ناشی از التهاب و انسداد حفره‌های سینوسی هستند.
- لخته‌های خونی در مغز
- فشار ناشی از پوشیدن سرپوش‌های تنگ مثل کلاه ایمنی یا عینک‌های شنا (که به آن‌ها سردردهای ناشی از فشار خارجی گفته می‌شود)
- سکته مغزی
- استرس
تشخیص طبی و ارزیابی سردردها چگونه انجام می‌شود؟
برای تشخیص علت سردرد و اطمینان از عدم وجود هرگونه عارضه زمینه‌ای مرتبط با آن، متخصص سردرد در اصفهان پس از اخذ تاریخچه بیماری و سواق پزشکی بیمار یک معاینه عصبی دقیق از او به عمل می‌آورد. تست‌های تشخیصی مورد استفاده می‌تواند شامل آزمایش‌های تصویربرداری زیر باشد:
- سی‌تی‌اسکن سر: در سی‌تی‌اسکن از ترکیبی از تجیهزات خاص اشعه ایکس با رایانه‌های پیچیده برای تولید چندین تصویر یا عکس از درون بدن استفاده می‌شود. پزشکان از سی‌تی‌اسکن سر برای تشخیص خونریزی ناشی از پارگی یا نشت آنوریسم‌ها، سکته مغزی، تومورهای مغزی و بیماری‌ها یا بدشکلی‌های جمجمه استفاده می‌کنند. ممکن است از سی‌تی آنژیوگرافی هم استفاده شود. در سی‌تی آنژیوگرافی، یک ماده کنتراست به صورت درون وریدی تزریق شده و سپس از رگ‌های خونی مغز تصویربرداری می‌شود.
- ام‌آرآی سر: در ام‌آرآی از یک میدان مغناطیسی قوی، پالس‌های فرکانس رادیویی و یک رایانه برای تولید تصاویر با جزئیات از اندام‌ها، بافت‌های نرم، استخوان و عملاً تمامی ساختارهای دیگر درون بدن استفاده می‌شود. پزشکان از ام‌آرآی مغز برای بررسی آناتومی مغز و کمک به تشخیص تومورها، ناهنجاری‌های رشدی، مشکلات رگ‌های خونی (مانند آنوریسم)، ناهنجاری‌های چشم و گوش داخلی، سکته مغزی، بیماری‌های مربوط به غده هیپوفیز و بعضی از انواع ناهنجاری‌های سیستم عصبی مانند ام‌اس استفاده می‌کنند. بدشکلی کیاری که یک عارضه مادرزادی بوده و می‌تواند باعث سردرد شود را به راحتی می‌توان با ام‌آرای تشخیص داد.
- پونکسیون کمری (که به آن بررسی مایع مغزی-نخاعی هم گفته می‌شود): در این آزمایش تشخیصی مقدار کمی از مایع مغزی-نخاعی (مایعی که مغز و نخاع را احاطه کرده) از ناحیه پایین ستون فقرات برداشته و تجزیه و تحلیل می‌شود. پزشکان از پونکسیون کمری برای تشخیص عفونت‌هایی از جمله مننژیت (عفونت خود مغز)، عارضه‌های التهابی دستگاه عصبی، از جمله سندرم گولیان-بار و ام اس، خونریزی اطراف مغز (خونریزی ساب آراکنوئید)، و تومورهای مغزی و نخاعی استفاده می‌کنند.
- سی‌تی آنژیوگرافی: اگر پزشک احتمال دهد که دچار یک آنوریسم شده‌اید، از شما خواهد خواست تا آزمایش سی‌تی آنژیوگرافی را انجام دهید.
درمان سردرد
داروها
تسکین سردردهای تنشی
تقریباً تمامی مسکن‌های بدون نسخه قادرند سردردهای غیرمیگرنی، که تحت نام سردردهای تنشی هم شناخته میشوند، را تسکین دهند.
داروهای ساده مانند تایلنول (استامینوفن)، ادویل (ایبوپروفن)، آلو (ناپروکسن) یا آسپرین به اندازه‌ی داروهایی که ترکیبی از آسپرین، استامینوفن و کافئین را در خود دارند در درمان اینگونه سردردها مؤثرند.
سردردهای تنشی مکرر
گاهی اوقات پزشکان برای افرادی که دچار سردردهای تنشی مکرر یا عوده کننده میشوند نوع تجویزیِ (با دوزهای بالاتر) داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن را توصیه می‌کنند.
ایندوسین (ایندومتاسین)، یک داروی ضدالتهابی غیراستروئیدی است که تنها نوع تحویزی آن در دسترس است. این دارو اگرچه معمولاً برای آرتروز استفاده می‌شود، اما می‌تواند برای درمان سردرد هم بسیار مفید باشد. در عین حال، یکی از عوارض جانبی ایندومتاسین ایجاد ناراحتی‌های معده، از جمله زخم و خونریزی معده است. مصرف دوزهای بالا یا طولانی مدت این دارو می‌تواند باعث آسیب به عملکرد کلیه‌ها نیز شود.
میگرن
سردردهای ناشی از میگرن اغلب با علائم دیگری مانند حالت تهوع، استفراغ یا حساسیت به نور و صدا همراه هستند. در بسیاری از افراد حمله‌های میگرنی به صورت یک درد ضربان‌دار در یک طرف سر اتفاق می‌افتند. درمان فوری علائم میگرن می‌تواند مدت حمله را کوتاه‌تر کند.
داروهایی که می‌توانند علائم یک حمله میگرنی را تسکین دهند تحت عنوان داروهای حاد، متوقف کننده یا نجات دهنده شناخته میشوند. این داروها شامل مسکن‌های بدون نسخه مانند آسپرین و ایبوپروفن، داروهای تجویزی به نام تریپتان‌ها، و دسته جدیدی از داروها به نام آنتاگونیست‌های گیرنده CGRP هستند.
سردردهای خوشه‌ای
با توجه به شدت و همچنین کوتاهی نسبی طول سردردهای خوشه‌ای، درمان‌های حاد می‌بایست به سرعت درد را تسکین دهند. درمان‌های حاد مؤثر برای سردردهای خوشه‌ای عبارتند از:
- استنشاق اکسیژن
- تریپتان‌های تزریقی یا به شکل اسپری بینی
- تزریق دی هیدروارگوتامین
- قطره‌های بینی لیدوکائین موضعی
سردردهای برگشتی
استفاده زیاد از هر یک از داروهای حاد سردرد، از جمله داروهای بدون نسخه، می‌تواند باعث بروز پدیده‌ای به نام سردردهای برگشتی یا ناشی از مصرف بیش از حد دارو شود. طبق تعریف، سردردهای برگشتی در طول 15 روز یا بیشتر از هر ماه و در نتیجه‌ی استفاده بیش از حد داروهای حاد یا علامتی سردرد رخ به مدت طولانی می‌دهند.
تنها راه متوقف کردن سردردهای برگشتی توقف مصرف داروهایی است که باعث بروز این سردردها میشوند. البته، این فرایند می‌تواند ناراحت کننده بوده و باعث بدتر شدن سردرد و سایر علائم نیز شود. اگر فکر میکنید دچار سردرد ناشی از مصرف بیش از حد دارو یا همان سردرد برگشتی شده‌اید با متخصص سردرد در اصفهان مشورت کنید.
فیزیوتراپیست در این زمینه چه کمکی می‌تواند بکند؟
فیزیوتراپیست یک معاینه کلی از شما به عمل می‌آورد که شامل بررسی سوابق پزشکی شما نیز می‌شود. او برای تعیین محتمل‌ترین علت سردردهایتان از شما سؤالاتی پرسیده و یک سری آزمایش انجام می‌دهد.
برای مثال، فیزیوتراپیست ممکن است از شما بخواهد:
- هرگونه آسیبی که قبلاً به سر، گردن یا فکتان وارد شده را به یاد آورده و شرح دهید.
- محل، نوع و رفتار درد و سایر علائمتان را توضیح دهید.
- نواحی دردتان را روی تصویری از بدن مشخص کنید.
به علاوه، فیزیوتراپیست:
- یک سری آزمایش‌های قدرت و حس عضلانی را به عمل می‌آورد.
- وضعیت قرارگیری بدنتان را در حالت‌های نشسته، ایستاده یا در حال انجام فعالیت‌های مختلف بررسی می‌کند.
- دامنه حرکت گردن، شانه‌ها و سایر بخش‌های مربوطه‌ی بدنتان را اندازه‌گیری می‌کند. از درمان دستی برای ارزیابی قابلیت حرکت مفاصل و عضلات گردنتان استفاده می‌کند.
اگر مشخص شود که دچار سردردهای اسپاسم عضلانی شده‌اید، فیزیوتراپیست با کمک شما یک برنامه مراقبتی مطابق با اهداف و نیازهایتان برای شما طراحی می‌کند. اگر دچار نوع دیگری از سردرد شده باشید (مثل سردرد سینوسی، میگرنی یا خوشه‌ای) فیزیوتراپیست آموزش یا درمانی را به شما ارائه می‌دهد که در ترکیب با درمان‌های دیگری مثل مصرف دارو بیشترین تأثیر را خواهد داشت. همچنین ممکن است فیزیوتراپیست شما را برای درمان‌های تکمیلی به متخصص دیگری ارجاع دهد.
فیزیوتراپیست با همکاری خودتان مشکلاتی که باعث دردتان میشوند را اصلاح کرده و به شما کمک می‌کند تا یاد بگیرید که چگونه می‌توانید با ایجاد تغییراتی در وضعیت قرارگیری بدن و سبک زندگیتان از این سردردها جلوگیری کنید. جلسات فیزیوتراپی می‌توانند در موارد زیر به شما کمک کنند:
بهبود قابلیت حرکت
فیزیوتراپیست‌ها از یک تکنیک تخصصی به نام درمان دستی برای افزایش دامنه حرکت و تسکین درد و همچنین کشش عضلات پشت گردن استفاده می‌کنند.
افزایش قدرت
فیزیوتراپیست به شما تمریناتی را برای افزایش قدرت عضلاتتان آموزش می‌دهد که با کمک به بهبود پایداری بالای کمر و گردنتان باعث بهبود وضعیت قرارگیری بدن و استقامتتان شده و نشستن و ایستادن به مدت طولانی‌تر و بدون ناراحتی را برای شما آسان‌تر می‌سازند.
بهبود وضعیت قرارگیری بدن
فیزیوتراپیست راه‌هایی را برای بهبود وضعیت قرارگیری بدنتان به شما آموزش می‌دهد. انجام اصلاحات کوچکی در زندگی روزانه، خواه تنها جلو دادن سینه باشد و یا کشیدن تیغه‌های شانه‌ها به عقب و به طرف یکدیگر، می‌تواند باعث بهبود چشمگیری در وضعیت قرارگیری بدن شود.
کاهش استرس
افزایش استرس می‌تواند باعث افزایش تنش در عضلات شانه‌ها و گردن و در نهایت منجر به بروز سردرد شود. فیزیوتراپیست می‌تواند به شما کمک کند تا با یک برنامه تمرینی و فعالیت فیزیکی منظم استرس و تنش عضلانی‌تان را کاهش دهید.
اصلاح ایستگاه کاری، دفتر کار یا دفتر کار خانگی مطابق با نیازهایتان
در اینجا، فیزیوتراپیست ممکن است موارد زیر را پیشنهاد دهد:
- استفاده از هدست به جای گوشی‌های تلفن معمولی.
- تنظیم ارتفاع مانیتور رایانه به طوری که صفحه نمایش آن پایین‌تر از سطح چشم‌هایتان قرار نگیرد.
- یافتن یک میز و صندلی مناسب.
- قرار دادن ماوس رایانه در یک جای مناسب.
درمان‌های خانگی برای کاهش شدت سردرد یا حملات میگرنی
بسیاری از علائم سردرد را می‌توان، بدون دارو، دست کم تا حدودی تسکین داد. بعضی از اقداماتی که باید برای تسکین خانگی سردرد و میگرن انجام دهید عبارتند از:
- روی سر و گردنتان یک کیسه یخ قرار دهید. قرار دادن کمپرس سرد روی سر و گردن یکی از درمان‌های خانگی شایع برای تسکین درد یک حمله میگرنی است. گاهی اوقات این درمان برای سردردهای تنشی هم مفید است. برای اجتناب از آسیب‌دیدگی پوست، کیسه سرد یا یخ را در یک پارچه قرار دهید و هر بار آن را بیش از 15 تا 20 دقیقه روی پوست قرار ندهید.
- سر، گردن یا دست‌ها و پاها را گرما بدهید. اعمال گرما می‌تواند به تسکین یک سردرد تنشی یا درد مبهم یک حمله میگرنی کمک کند. از یک پد گرمایی با درجه حرارت پایین، یک بطری آب گرم، یک کمپرس گرم یا یک حوله داغ استفاده کنید. یک حمام یا دوش آب گرم و یا تنها قرار دادن دست‌ها و پاها زیر شیر آب گرم هم می‌تواند مفید باشد.
- یک لیوان بزرگ آب بنوشید. کم آبی بدن می‌تواند باعث شروع یک حمله میگرنی یا یک سردرد غیرمیگرنی شود. جبران مایعات مورد نیاز بدن به تسکین درد کمک می‌کند.
- از یک تکنیک ریلکسیشن استفاده کنید. مراقبه کنید، نفس عمیق بکشید و سعی کنید تصویر آرامش بخشی را در ذهنتان مجسم کنید. انواع تکنیک‌های ریلکسیشن می‌توانند به بیمارانی که از سردردهای ناشی از انقباض عضلانی رنج می‌برند به شکل چشمگیری کمک کنند.
- خودتان را ماساژ بدهید. ماساژ تنش عضلانی را کاهش داده و گاهی اوقات به تسکین سردرد کمک می‌کند. گیجگاه، فرق سر، گردن و شانه‌هایتان را با نوک انگشت‌ها به آرامی ماساژ داده یا گردنتان را به آرامی بکشید.
- طب فشاری را امتحان کنید. می‌توانید درد میگرن یا سردرد را با ماساژ دادن نقطه فشاری موجود در ناحیه «V» شکل بین انگشتان شست و اشاره کاهش دهید. با استفاده از انگشت شست یک دست، دست دیگر را با یک حرکت دایره‌‌وار به مدت 15 تا 20 ثانیه ماساژ دهید، و سپس دست‌ها را عوض کنید.
- یک نوشیدنی کافئین‌دار بنوشید. نوشیدن کافئین، در مقادیر کم، می‌تواند دردهای میگرنی را در مراحل اولیه حمله کاهش داده یا اثر کاهش درد داروهای بدون نسخه را افزایش دهد. البته نباید زیاده‌روی شود، چرا که نوشیدن بیش از حد کافئین می‌تواند منجر به سردردهای تَرک کافئین شود.
- کمی روغن نعناع استفاده کنید. روی نواحی گیجگاهی یا پیشانی قدری روغن نعناع بمالید تا ببینید که چگونه این درمان طبیعی به کاش سردردتان کمک می‌کند. از آنجا که روغن نعناع باعث تحریک‌پذیری پوست می‌شود بهتر است یک قطره از این روغن را با یک یا دو قاشق چایخوری از یک روغن خنثای طبیعی مانند روغن جوجوبا یا آئوکادو مخلوط کنید.
- چشم‌هایتان را ببندید و استراحت کنید. این یک درمان مؤثر برای سردردهای مرتبط با میگرن بوده و می‌تواند به کاهش شدت سردردهای تنشی هم کمک کند. در یک اتاق تاریک و ساکت بنشینید یا دراز بکشید و چشمانتان را ببندید و قدری ریلکس کنید. بیماران مبتلا به میگرن به طور غریزی به دنبال یک محیط تاریک و آرام هستند که بتوانند دست کم چند ساعتی در آن بخوابند. خوابیدن گاه و بیگاه درد را تسکین داده یا از بین می‌برد.
نکات خود-مراقبتی برای پیشگیری از سردردها یا حمله‌های میگرنی
شما می‌توانید با اجتناب از محرک‌های برخی سردردها و حملات میگرنی از بروز آن‌ها جلوگیری کنید. بعضی از نکات سلامتی که می‌توانند در این زمینه به شما کمک کنند عبارتند از:
- به اندازه کافی بخوابید. کمبود خواب می‌تواند منجر به سردرد یا شروع یک حمله میگرنی شود، و کمبود دائمی خواب (برای مثال، بر اثر آپنه خواب) هم می‌تواند باعث سردرد شود. اگر در خواب خرخر میکنید یا احتمال می‌دهید که آپنه خواب دارید، به متخصص مراجعه کنید. خواه خرخر داشته باشید یا خیر، سعی کنید هر روز در یک وقت معین به رختخواب بروید و از خواب برخیزید تا مانع از بروز حمله میگرنی شوید.
- عادات تغذیه‌ای سالمی داشته باشید. اینکه چه چیزی را چه موقع وارد بدنتان میکنید می‌تواند نقش مهمی در دچار شدن شما به سردردها داشته باشد. خوردن منظم وعده‌هایی غذایی مهم است، خصوصاً برای افرادی که با کاهش قند خونشان دچار سردرد میشوند. هیچ کدام از وعده‌هایی غذایی را از دست ندهید، خصوصاً صبحانه را. همچنین بسیار مهم است که یک رژیم غذایی سالم سرشار از میوه‌ها، سبزی‌ها و غلات کامل داشته باشید.
- استرس خود را مدیریت کنید. استرس می‌تواند به عنوان محرکی برای هر دو نوع سردرد تنشی و میگرنی عمل کند، بنابراین راهی برای کنترل سطح استرس‌تان بیابید، خواه از طریق مراقبه، مراجعه به یک روانکاو یا ورزش منظم و یا ترکیبی از این روش‌ها باشد.
- از سیگار کشیدن اجتناب کنید. سیگار کشیدن می‌تواند محرک بروز سردردهای میگرنی و غیرمیگرنی باشد، چه در افرادی که خود سیگار می‌کشند و چه در افرادی که دود ثانویه سیگار را استنشاق می‌کنند.
- یک دفتر ثبت خوارکی‌ها داشته باشید. هر چیزی که در طول یک دوره مشخص می‌خورید و می‌نوشید را یادداشت کنید؛ این کار به شما کمک می‌کند تا مشخص کنید که کدام خوراکی‌ها یا نوشیدنی‌ها باعث بروز حمله‌های میگرنی در شما میشوند.
- به طور منظم ورزش کنید. ورزش کردن باعث آزاد شدن موادی در بدن می‌شود که مانع از رسیدن سیگنال‌های درد به مغز میشوند، و می‌تواند به جلوگیری از سردردهای تنشی و حملات میگرنی کمک کند. البته باید ورزش کردن را به آرامی و سبک شروع کنید، چرا که ورزش شدید خود می‌تواند باعث بروز برخی از انواع سردردها شود.
- وزنتان را در یک حد سالم نگه‌دارید. در افراد مبتلا به میگرن، چاقی خطر بروز میگرن مزمن را افزایش می‌دهد.
- از مکمل‌ها استفاده کنید. مکمل‌هایی مانند ریبوفلاوین (ب2)، کوآنزیم کیو10 و منیزیوم (در سطح پایین) به جلوگیری از حمله‌های میگرنی کمک می‌کنند. قبل از مصرف هرگونه مکملی با متخصص سردرد اصفهان مشورت کنید.
