اگر مدتی است که دچار درد، بی‌حسی یا ضعف ناشی از فتق دیسک شده‌اید و درمان‌های غیرجراحی هم تأثیری در مشکل شما نداشته‌اند، شاید موقع آن رسیده که به فکر جراحی باشید. جراحی می‌تواند به تسکین درد، افزایش دامنه حرکتی و بهبود عملکرد بدنتان کمک کند.
البته، تمامی اعمال جراحی، با خطر بروز یک سری عوارض همراه هستند. هنگامی که محل جراحی نزدیک ستون فقرات و نخاع است، این عوارض (در صورت بروز) می‌توانند بسیار جدی باشند. عوارض چنین جراحی‌هایی می‌تواند شامل درد ثانویه، بدتر شدن عارضه و نیاز به جراحی بیشتر باشد. برای همین، باید قبل از جراحی در مورد عوارض آن با پزشکتان صحبت کنید. فهرست عوارضی که در اینجا ارائه می‌شود شامل تمامی عوارض احتمالی عمل جراحی نبوده و مطالعه آن نمی‌تواند شما را از مشورت با پزشکتان در مورد خطرات احتمالی جراحی بی‌نیاز کند؛ چراکه تنها پزشک شما می‌تواند وضعیتتان را ارزیابی کرده و ریسک‌های درمان‌هایی که به شما توصیه می‌کند را برایتان توضیح دهد.
انواع جراحی فتق دیسک
جراحی دیسککتومی، که به آن جراحی رفع فشار هم گفته می‌شود، شامل برداشتن بخش بیرون زده‌ی دیسک مبتلا به فتق است که با هدف رفع فشار وارده بر نخاع و ریشه‌های عصبی انجام می‌شود.
جراح، انجام جراحی دیسککتومی را با ایجاد یک برش حدوداً پانزده سانتی‌متری در کمر شروع می‌کند. سپس عضلات، طی فرایندی به نام رترکشن، از روی استخوان کنار زده می‌شوند، که این به جراح اجازه می‌دهد تا دسترسی بهتری به دیسک مبتلا به فتق داشته باشد.
لامینکتومی، که ممکن است همراه با دیسککتومی انجام شود، شامل برداشتن قطعه کوچکی از استخوان (لامینا) از ستون فقرات است، که باعث می‌شود جراح ناحیه درگیر را بهتر ببیند. سپس قسمت بیرون زده‌ی دیسک که به ریشه عصبی یا نخاع فشار وارد می‌کند بریده و برداشت می‌شود و در پایان برش ایجاد شده بخیه زده می‌شود.
جراحی دیسککتومی سنتی یک جراحی باز است که تحت بی‌حسی موضعی انجام می‌شود. عموماً از بیمار خواسته می‌شود تا بعد از عمل یک شب در بیمارستان بماند تا برای اطمینان از عدم بروز عوارض احتمالی عمل، تحت نظر باشد.
جراحی باز عموماً چگونه انجام می‌شود؟
در طول یک جراحی باز ستون فقراتِ استاندارد، جراح برش بزرگی (معمولاً حدود پانزده سانتی‌متر) در کمر بیمار ایجاد کرده و عضلات ستون فقرات را، طی فرایندی به نام رترکشن، از هم جدا می‌کند تا آن‌ها را از روی استخوان کنار بزند. جراح، هنگامی که استخوان‌های ستون فقرات را دید شروع به انجام اعمال مورد نیاز بروی ستون فقرات می‌کند. برای بعضی از جراحی‌های باز ستون فقرات نیاز است که جراح از طریق ایجاد برش بزرگی در شکم به ستون فقرات دسترسی پیدا کند. جراحی باز مستلزم موارد زیر است:
- بی‌حسی موضعی
- برش‌های بزرگ
- زمان طولانی برای جراحی
- بستری شدن بیمار
- زمان طولانی برای بهبودی
عوارض عمل باز دیسک کمر
مثل هر عمل جراحی دیگری، جراحی دیسککتومی هم با احتمال بروز یک سری عوارض همراه است. جراحی تحت بی‌حسی موضعی انجام می‌شود که همین مورد هم ریسک‌هایی به همراه دارد، مثل:
- مشکلات تنفسی
- فشار خون پایین
- تشنج
- کند شدن ضربان قلب
عوارض ناشی از جراحی‌های دیسککتومی، خصوصاً میکرودیسککتومی، به شدت نادر هستند، با این حال همیشه قبل از قرار گرفتن تحت عمل، باید نسبت به خطرات احتمالی آن آگاه باشید. جراحی، معمولاً توصیه نمی‌شود مگر اینکه مزایای بالقوه آن به خطرات احتمالی‌اش بچربند.
خونریزی
خونریزی طبعاً یکی از عوارض احتمالی جراحی است. خوشبختانه، اکثر بیمارانی که تحت عمل میکرودیسککتومی قرار می‌گیرند خونریزی بسیار ناچیزی را تجربه می‌کنند، طوری که مقدار خونی که از دست می‌دهند معمولاً کمتر از یک قاشق چای‌خوری است.
به علاوه، جراحان از بیماران خود می‌خواهند که دست کم از دو هفته قبل از عمل از مصرف هرگونه دارویی که می‌تواند به عنوان رقیق کننده خون عمل کند خودداری نمایند. در هفته‌های پیش از عمل می‌بایست از مصرف سیگار و الکل هم اجتناب شود. چراکه آن‌ها می‌توانند احتمال خطر خونریزی در طول جراحی را افزایش بدهند.
بیمارانی که از قبل مبتلا به اختلالات خونی هستند در معرض خطر بالاتری از خونریزی در طول عمل یا بعد از آن قرار دارند.
عفونت
عفونت در حین عمل، خصوصاً حین عمل جراحی ستون فقرات می‌تواند مشکلات جدی‌ای را برای سلامت بیمار ایجاد کند. جراحان امروزی می‌دانند که عفونت می‌تواند با چه خطراتی همراه باشد و برای همین در مورد استریل و بهداشتی نگه‌داشتن اتاق عمل سختگیری بسیاری به خرج می‌دهند تا از بروز عفونت جلوگیری شود.
عفونت‌های ناشی از عمل دیسککتومی هرچند بسیار نادر هستند اما گاهی اتفاق می‌افتند. بعضی بیماران به دلایل مختلفی بیش از سایرین مستعد دچار شدن به عفونت هستند. اگر شما مبتلا به عارضه‌ای هستید یا دارویی مصرف می‌کنید که احتمال دچار شدنتان به عفونت را افزایش می‌دهد، حتماً قبل از عمل موضوع را با پزشکتان در میان بگذارید.
بی‌حسی
فتق دیسک کمر می‌تواند باعث بی‌حسی در ناحیه کمر و انتشار آن به دست‌ها یا پاها شود. بعضی از بیماران حتی از بی‌حسی خود نیز بی‌خبرند تا اینکه توسط پزشک معاینه می‌شوند. اگرچه بی‌حسی اکثر بیماران کمی بعد از جراحی دیسک کمر رفع می‌شود، اما عده‌ای از آن‌ها دچار بی‌حسی طولانی مدت می‌شوند.
تقریباً درست بعد از جراحی، درد ناشی از فتق دیسک تسکین می‌یابد، در حالی که بی‌حسی ناشی از آن ممکن است روزها، هفته‌ها یا حتی ماه‌ها طول بکشد. این امر معمولاً ناشی از آسیب فتق دیسک به عصب است که بهبودی کامل آن می‌تواند تا یک سال طول بکشد. اگر بعد از یک سال هنوز حس از دست رفته را دوباره به دست نیاورده‌اید برای یک جلسه مشاوره بعد از عمل حتماً با جراحتان تماس بگیرید.
آسیب عصبی
در عمل دیسککتومی، جراح بخش تخریب شده دیسک که به عصب‌های ستون فقرات فشار آورده و باعث درد می‌شود را برمی‌دارد. از آنجا که محل انجام این عمل به یک عصب بسیار نزدیک است، در صورت بروز اشتباهی در حین جراحی احتمال وارد آمدن آسیب به عصب وجود دارد.
آسیب عصبی می‌تواند منجر به حساس شدن بیش از حد ناحیه اطراف عصب شود. به این معنی که ممکن است به درد ناشی از حتی یک تماس جزئی با آن ناحیه، به شدت حساس شود. اما، خبر خوش اینکه این حالت بسیار نادر بوده و در صورت بروز به مرور زمان از بین رفته و یا می‌توان با کمک یک تزریق استروئیدی التهاب اطراف عصب آسیب دیده را کاهش داد.
جراحان مجرب مغز و اعصاب بدون هیچ مشکلی و به راحتی جراحی‌های اطراف عصب‌ها را انجام داده و شایسته‌ترین افراد برای ترمیم هرگونه آسیب وارده به عصب‌ها هستند. این جراحان با بررسی کامل تصاویر فتق دیسک مشخص می‌کنند که عمل می‌بایست تا چه حد نزدیک به عصب انجام شود و دیگر اینکه بهترین راه برای انجام بدون عوارض عمل چیست.
جای زخم
بیمارانی که تحت عمل جراحی دیسککتومی سنتی قرار می‌گیرند در مقایسه با بیمارانی که تحت میکرودیسککتومی قرار می‌گیرند بافت اسکار (جای زخم) بیشتری تولید می‌کنند. برش بزرگ مورد نیاز برای انجام دیسککتومی سنتی می‌تواند باعث ایجاد بافت اسکار در پوست، عضله و بافت نرم شود. در مقابل، در میکرودیسککتومی‌ها از برش بسیار کوچکی استفاده شده و بنابراین بافت اسکار بسیار کمی به جا می‌ماند.
نشت مایع مغزی نخاعی
نشت مایع مغزی نخاعی جزء عوارض به شدت نادری است که می‌تواند به دلیل وارد آمدن آسیب به عصب بروز کند. مایع مغزی نخاعی که توسط مغز تولید می‌شود به شکل پوششی دور مغز، نخاع و عصب‌ها را فراگرفته و از آن‌ها در برابر آسیب‌ها محافظت می‌کند.
سخت شامه یا خارجی‌ترین لایه‌ی دور عصب و نخاع ممکن است در طول جراحی یا توسط یک فتق دیسک سوراخ شود که این باعث نشت مایع مغزی نخاعی به بیرون می‌شود. خوشبختانه، جراحان مجرب مغز و اعصاب می‌توانند نشت مایع مغزی نخاعی را بدون مشکل چندانی رفع کنند.
فلج
جراحی دیسککتومی احتمال خطر فلج شدن را به همراه دارد. در این نوع جراحی نیز، مانند اکثر جراحی‌های ستون فقرات، خطر آسیب دیدن نخاع در طول عمل وجود دارد، که باعث نوعی فلج یا ضعف نیم‌تنه یا دست و پاها می‌شود.
با این حال، ریسک فلج شدن بیمار بسیار پایین است، خصوصاً در طول عمل میکرودیسککتومی. در هر صورت، حتماً قبل از عمل هرگونه دغدغه‌ای که در مورد خطر فلج شدن دارید را با جراحتان در میان بگذارید. یک جراح مجرب مغز و اعصاب می‌تواند با نگاه کردن به تصاویر فتق دیسکتان به شما بگوید که آیا در معرض خطر بالای فلج شدن قرار دارید یا خیر.
پیگیری‌های مراقبتی برای پیشگیری از عوارض
به احتمال زیاد، درست بعد از جراحی با جراحتان ملاقات خواهید کرد. او به شما (و خانواده‌تان یا هرکسی که انتخاب کنید) خواهد گفت که عملتان چطور پیش رفته و اینکه آیا در طول عمل هیچگونه عوارضی بروز کرده یا خیر. اکثر افراد روز بعد از عمل به خانه می‌روند.
بعد از حدود یک هفته، با جراحتان یک جلسه پیگیری خواهید داشت. او محل عمل را معاینه می‌کند و اگر زخم آن به درستی در حال بهبودی باشد بخیه‌ها را می‌کشد. جراح همچنین در مورد میزان دردتان می‌پرسد، و در صورت نیاز برایتان دارو تجویز می‌کند تا بتوانید درد را به خوبی کنترل کنید.
ممکن است بعد از جراحی، برای کمک به بهبودتان به یک فیزیوتراپیست ارجاع داده شوید. همچنین ممکن است نیاز باشد که به مدت چند ماه هر دو تا سه هفته یک بار به جراحتان مراجعه کنید. جراح شما پیشرفتتان را تحت نظر می‌گیرد تا مطمئن شود که همه چیز طبق برنامه پیش می‌رود.
بخش اعظم پیگیری‌های مراقبتی ظرف 90 روز بعد از جراحی به پایان می‌رسد و قاعدتاً باید بتوانید تا آن موقع به زندگی عادی‌تان بازگردید.
جراحی کم‌تهاجمی ستون فقرات چه تفاوتی با جراحی باز دارد؟
در جراحی کم‌تهاجمی ستون فقرات، جراح با استفاده از یک سری ابزارهای تخصصی، اعمال لازم بروی ستون فقرات را از طریق برش‌های کوچکی انجام می‌دهد. از آنجا که این برش‌ها بسیار کوچکتر از برش‌های مورد استفاده در جراحی‌های باز هستند، احتمال آسیب دیدن عضله یا بافت نرم هم کمتر است. مزایای جراحی کم‌تهاجمی ستون فقرات نسبت به جراحی باز عبارتند از:
- برش‌های کوچکتر
- میزان بریدن عضله ناچیز بوده یا اصلاً نیازی به آن نیست
- خونریزی کمتر در طول جراحی
- اقامت کوتاه‌تر در بیمارستان
- اکثر بیماران ظرف 2 تا 3 روز مرخص می‌شوند، البته بعضی عمل‌ها را می‌توان به صورت سرپایی انجام داد.
- کمتر شدن خطر عفونت
- درد کمتر بعد از جراحی
- کاهش وابستگی به داروهای مسکن
- بهبودی سریع‌تر
- نیاز کمتر به توان‌بخشی
- بیماران سریع‌تر به کار و فعالیت‌های خود برمی‌گردند
- بافت اسکارِ کمتر
