سردرد عصبی یا سردرد تنشی، شایع‌ترین نوع سردرد است. سردردهای عصبی و همچنین سردردهای میگرنی با معاینه فیزیکی و سابقه سردرد بیمار تشخیص داده می‌شوند. گزینه‌های درمانی برای سردردهای عصبی می‌توانند شامل داروهای مسکن بدون نیاز به نسخه و با نسخه، ورزش (که حتی ممکن است شامل یک برنامه‌ی فیزیوتراپی شود)، مدیریت استرس و تکنیک‌های ریلکسیشن و درمان جایگزین (طب سنتی) باشد.
سردرد عصبی چیست؟
سردرد – وضعیتی بسیار شایع که ممکن است گاهی آن را به شوخی بگیرید و خود را به داشتن سردرد جا بزنید، اما وقتی واقعاً سردرد به سراغتان می‌آید، دیگر شوخی ندارد!
بیشتر افراد وقتی‌که در مورد سردرد صحبت می‌کنند، معمولاً بیشترین نوع سردرد را تجربه می‌کنند، یعنی سردرد تنشی (به‌عنوان سردرد عصبی یا استرسی نیز شناخته می‌شود). تقریباً نیمی از افراد بزرگسال در طول سال گذشته، سردردی را تجربه می‌کنند؛ خوشبختانه، در اکثر این افراد، سردرد به‌صورت خفیف، کوتاه‌مدت بوده و احتمالاً از نوع سردردهای عصبی است.
کودکان و نوجوانان نیز ممکن است دچار سردرد عصبی شوند و درصد قابل‌توجهی از نوجوانان در سن 15 سالگی، سردرد عصبی را تجربه می‌کنند. خانم‌ها نیز اغلب (بیشتر، تقریباً دو برابر بیشتر از مردان) دچار سردرد عصبی می‌شوند.
چه عواملی باعث ایجاد سردردهای عصبی می‌شوند؟
علت دقیق بروز سردرد عصبی مشخص نیست و عوامل بسیاری احتمالاً در ایجاد این نوع سردرد در افراد مختلف نقش دارند. این عوامل ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- کمبود خواب
- صرف‌نظر از وعده‌های غذایی
- زیاد بودن استرس (به همین دلیل باعث شده که این سردردها را تحت عنوان سردردهای عصبی توصیف کنند)
بیماری‌ها یا شرایط زمینه‌ای ممکن است به‌دفعات باعث بروز سردرد شوند، مانند:
- خستگی چشم
- تنش عضلانی ناشی از وضعیت نامناسب قرارگیری بدن
- کار بیش‌ازحد
- اضطراب
در کودکان، سردرد ممکن است پاسخی نسبت به تغییرات به وجود آمده در مدرسه یا در شرایط خانه باشد، مانند:
- خواهر یا برادر جدید
- امتحان دادن در مدرسه
- انزوای اجتماعی
علائم سردرد عصبی
در بیشتر موارد، تعداد دفعات بروز سردردهای عصبی، کم است و معمولاً برای مدت کوتاهی هستند (در چند دقیقه تا چند ساعت برطرف می‌شوند). البته در موارد نادر، این نوع سردرد ممکن است برای چند روز طول بکشد. سردردهای تنشی یا عصبی که برای بیشتر از 15 روز در ماه رخ می‌دهند، به‌عنوان سردردهای تنشی مزمن شناخته می‌شوند. ازجمله علائم این سردردها عبارتند از:
- شدت درد سردرد عصبی مزمن مدام در افزایش و کاهش می‌باشد.
- درد ناشی از سردرد عصبی معمولاً کل سر را در برمی‌گیرد، البته می‌تواند از پشت سر یا از بالای ابروها شروع شود.
- برخی از افراد احساس می‌کنند که کلاه یا چیزی نوار مانند، دور سر آن‌ها را احاطه کرده است، درحالی‌که برخی دیگر درد خود را به‌صورت یک کشش عضلانی در ناحیه گردن یا شانه توصیف می‌کنند.
- درد اغلب به‌صورت ثابت و فشار مانند توصیف می‌شود.
- درد بیشتر به‌صورت تدریجی بروز می‌کند و حتی در حداکثر شدت خود هم برای فرد ناتوان کننده نیست.
- اکثر افرادی که سردرد عصبی دارند، با وجود داشتن سردرد می‌توانند به فعالیت‌های روزمره خود ادامه دهند.
در بعضی موارد، افراد مبتلا به سردرد عصبی تا حدی به نور یا صدا حساسیت دارند.
آیا سردرد عصبی با علائمی از انواع دیگر سردرد همراه است؟
سردردهای عصبی با حالت تهوع یا استفراغ همراه نیستند و علائمی مانند احساس نور زدن در چشم، مشکلات دید در نقاط کور چشم، یا بی‌حسی یا ضعف دست‌ها یا پاها که قبل از سردرد بروز می‌کنند، ایجاد نمی‌کنند. این علائم می‌توانند به تشخیص سردردهای عصبی از انواع دیگر سردردها (همچون سردردهای میگرنی) کمک کنند.
تشخیص
سردردهای عصبی بر اساس سابقه سردردی که خود بیمار گزارش داده و معاینه فیزیکی توسط پزشک تشخیص داده می‌شود. هیچ آزمایشی برای تأیید سردرد عصبی وجود ندارد. ازآنجاکه معاینه فیزیکی در بیماران مبتلا به سردرد عصبی عموماً طبیعی است، معمولاً به آزمایش‌های دیگری مانند سی‌تی‌اسکن یا ام آر آی نیازی نیست. ممکن است برخی آزمایش‌های پایه‌ای خون انجام شود تا تأیید شود که هیچ ناهنجاری زمینه‌ای وجود ندارد.
درمان سردرد عصبی
درمان‌های خانگی
- درمان‌های جایگزین یا روش‌های مکمل: درمان‌هایی جایگزین مانند كمپرس گرم یا کیسه‌ی یخ ممكن است برای برخی از افراد، تأثیر قابل‌توجهی داشته باشد.
- نوشیدن آب و مایعات: گاهی اوقات سردرد می‌تواند در اثر کم‌آبی یا کمبود غذا ایجاد شود؛ در این صورت، نوشیدن برخی مایعات غیر کافئین دار یا خوردن غذا می‌تواند به کاهش سردرد کمک کند.
- بذر کتان: بذر کتان، سرشار از اسیدهای چرب امگا 3 است و اگر فردی بذر کتان بخورد، ممکن است سردرد او کاهش بیاید. تصور می‌شود که این تأثیر به خاطر خواص ضدالتهابی اسیدهای چرب امگا 3 موجود در بذر کتان باشد.
- روغن نعنا یا روغن اسطوخودوس: استنشاق رایحه روغن نعناع یا روغن اسطوخودوس می‌تواند به کاهش سردرد کمک کند (روغن اسطوخودوس را نباید به‌صورت خوراکی مصرف کرد).
- ماساژ پوست سر: ماساژ پوست سر، کار راحتی است و می‌تواند به طور قابل‌توجهی سردرد را تسکین دهد. تمرکز دادن این ماساژ بر روی نواحی گیجگاهی یا ناحیه پس سری (پشت سر) ممکن است منجر به تأثیر بهتر شود.
- ماساژ تمام بدن: ماساژ کل بدن نیز ممکن است باعث تسکین سردرد شود.
- مدیریت و کنترل استرس: اگر به نظر می‌رسد که استرس یک عامل محرک در ایجاد سردرد است، یادگیری تکنیک‌های مدیریت استرس یا روش‌های ریلکسیشن می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی در کاهش این سردردها به همراه داشته باشد.
- ورزش: ثابت شده است که ورزش، چه تمرینات هوازی منظم و چه حرکات خاص برای بهبود وضعیت قرارگیری بدن، در کاهش دفعات بروز سردردهای عصبی کاملاً مؤثر است.
داروهای بدون نسخه و داروهای با نسخه
بسیاری از افراد، با مصرف داروهای بدون نسخه (OTC) مانند استامینوفن (Tylenol)، ایبوپروفن (Motrin) یا داروهای ترکیبی حاوی استامینوفن، آسپرین و کافئین (Excedrin)، می‌توانند به تنهایی سردرد عصبی‌شان را برطرف کنند. اگرچه این داروها می‌توانند مؤثر باشند و اگر طبق دستورالعمل مصرف شوند، برای اکثر افراد بی‌خطر می‌باشند، اما مصرف بیش‌ازحد این داروها می‌تواند منجر به سردردهایی بیشتر و شدیدتر شود. این مسئله در صورتی می‌تواند اتفاق بیفتد که این داروها برای بیشتر از 2 روز در هفته به‌صورت روتین مصرف شوند. اگر در دوران بارداری سردرد عصبی بروز کند، بیمار باید در مورد داروهایی که استفاده از آن‌ها بی‌خطر است با پزشک خود مشورت کند.
همچنین در هنگام مصرف داروهای مسکن، باید به نکات زیر توجه کرد:
- محصولات حاوی آسپرین به دلیل خطر بروز سندرم ری نباید به کودکان داده شود.
- استفاده طولانی مدت از استامینوفن یا استفاده از این دارو در مقادیر زیاد ممکن است منجر به سمیت کبدی (مسمومیت کبدی) شود (حداکثر دوز توصیه‌شده فعلی این دارو، 3 گرم در 24 ساعت است) و تعدادی از دیگر داروهای مسکن نیز با استامینوفن ترکیب می‌شوند، بنابراین بیماران باید در مورد تمام داروهای بدون نسخه‌ای که مصرف می‌کنند با پزشک خود صحبت کنند.
اگر سردرد عصبی مزمن در شما تشخیص داده شود یا مشکوک به آن باشید، شاید بهتر باشد که از داروهای تجویزی (با نسخه) برای کاهش دفعات و کاهش شدت سردرد استفاده کنید. داروهای تجویزی مورداستفاده برای سردرد شامل داروهای ضدافسردگی و داروهای ضد تشنج می‌باشد. پزشک معالجتان می‌تواند در تعیین بهترین دارو برای شما کمک کند.
تزریق
برخی از افراد مبتلا به سردردهای عصبی، نواحی بسیار حساسی در پشت گردن یا شانه‌ها دارند که به‌عنوان نقاط ماشه‌ای شناخته می‌شوند. تزریق ماده‌ی بی‌حسی موضعی به این نواحی ممکن است درد را از بین ببرد و از بروز مجدد سردرد جلوگیری کند.
بیوفیدبک
این تکنیک آرام سازی به تمرینات خاصی نیاز دارد، اما می‌تواند به افراد کمک کند تا از سردردهای عصبی مکرر رهایی یابند. به طور معمول، یک درمانگر، الکترودهایی را به پوستتان می‌چسباند تا سیگنال‌های الکتریکی را از گردن و عضلات شانه‌تان پیدا کنند. سپس یاد می‌گیرید که متوجه شوید چه زمانی عصبی و دچار تنش می‌شوید و روش‌هایی را برای آرام کردن عضلات، پیش از آنکه تا حدی سفت و گرفته شوند که دچار سردرد عصبی شوید، انجام دهید.
تکنیک‌های مدیریت استرس
برای افرادی که سردردهای عصبی مکرر را تجربه می‌کنند، تکنیک‌های کنترل استرس می‌توانند راهی مؤثر برای کمک به کاهش دفعات و شدت سردردهایشان باشند. این تکنیک‌ها می‌توانند شامل ورزش منظم، تکنیک‌های تنفس عمیق و آموزش ریلکسیشن باشند. سایر روش‌های غیر دارویی می‌توانند شامل ماساژ درمانی، استفاده از گرما یا یخ یا طب سوزنی باشند. یادگیری در شناسایی موقعیت‌های استرس‌زا که باعث بروز سردرد می‌شوند و اقداماتی برای جلوگیری از این موارد نیز می‌تواند راهکاری مفید برای بسیاری از افراد باشد.
آیا می‌توان از بروز سردردهای عصبی جلوگیری کرد؟
غالباً، بهترین دفاع یک حمله خوب است و این روش در جلوگیری از سردرد عصبی اغلب مؤثر است. شناسایی عوامل محرک برای سردرد و سپس تلاش برای جلوگیری یا رفع این عوامل محرک می‌تواند یک راهکار موفقیت‌آمیز برای کاهش یا حتی از بین بردن سردرد عصبی باشد. برخی افراد درمی‌یابند که ورزش منظم و غذا خوردن به طور منظم برایشان مفید است. یادگیری و تمرین تکنیک‌های ریلکس کردن، ازجمله تمرینات تنفس عمیق، شل کردن بعضی عضلات به‌خصوص یا مدیتیشن نیز می‌توانند مؤثر باشند.
در صورت بروز هر یک از شرایط زیر باید به پزشک مراجعه کرد:
- اگر شخصی به طور منظم دچار سردردهایی می‌شود یا سردردهای او ازنظر شدت، موقعیت و دفعات تغییر کرده است.
- اگر فردی دچار سردردی شود که با سردردهای معمول او بسیار متفاوت باشد.
- اگر درمان‌هایی که قبلاً برای او مفید بوده‌اند، دیگر مؤثر نباشند.
- اگر فردی “بدترین سردرد زندگی خود” را تجربه می‌کند، باید فوراً مورد ارزیابی قرار بگیرد.
