بسیاری از افرادی که مبتلا به کمردرد یا درد عصب سیاتیک هستند، این درد را به عنوان گرفتگی عضله یا اسپاسم کمر توصیف میکنند. اسپاسم کمر میتواند به طور خفیف احساس شود، مانند اینکه مشت کوچکی به یک طرف از ستون فقرات شما فشار میآورد. یا ممکن است احساس درد شدیدی داشته باشید که مانع از نشستن، ایستادن، یا راه رفتن راحت شود.
اسپاسم کمر ممکن است آنقدر شدید شود که در حفظ حالت طبیعی بدن مشکل داشته باشید. اگر اسپاسم کمر به حدی شدید شود که شما نتوانید به درستی حرکت کنید، ممکن است به مراقبتهای پزشکی نیاز پیدا کنید. اما چه عواملی باعث اسپاسم کمر میشود و اگر برای شما اتفاق بیفتد چه کاری میتوانید انجام دهید؟ در این مقاله باهم این مسائل را مرور میکنیم.
اسپاسم کمر چیست؟
اسپاسم کمر، شروع ناگهانی گرفتگی کمر میباشد. معمولاً دردی شبیه به گرفتگی عضله احساس میشود و گاهی احساس گرفتگی آنقدر شدید میشود که شما را از حرکت طبیعی باز میدارد. اسپاسم کمر ممکن است چند ساعت تا چند روز طول بکشد. برخی از افرادی که مبتلا به اسپاسم کمر هستند به دلیل درد و گرفتگی، هنگام خم شدن رو به جلو دچار مشکل میشوند.
علائم و نشانههای متداول در هنگام بروز اسپاسم کمر میتوانند شامل موارد زیر باشند:
- درد در یک یا هر دو طرف کمر
- احساس گرفتگی در کمر
- مشکل در خم شدن ستون فقرات
- احساس درد همراه با ضربان در قسمت پشت
گاهی اوقات اسپاسم کمر ممکن است باعث شود شما در قسمت باسن و لگن خود احساس درد کنید. زمانیکه این دردها واقعاً شدید باشند ممکن است با درد عصبی، بیحسی و گزگز همراه شوند به طوری که یک یا هر دو پا را تحت تاثیر قرار دهند.
علت گرفتگی عضلات کمر
اسپاسم کمر به دلیل گرفتگی بافتهای عضلانی ایجاد میشود. اما اغلب این گرفتگی در نتیجهی برخی فشارها یا ضربات فیزیکی رخ میدهد. این فشارها در بدن شما وضعیتی ایجاد میکند که بافت عضلانی نزدیک به ستون فقرات شما به طور غیر عادی کشیده میشود. در نتیجه این کشیدگی، بافتهای عضلانی سفت میشوند و احساس گرفتگی دردناکی ایجاد میگردد.
دلایل اسپاسم کمر ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- فتق دیسک کمر
- آرتروز کمر
- کشیدگی کمر
- کار زیاد
- حالت نشستن یا ایستادن اشتباه
- اسپوندیلولیستزیس (سائیدگی مهرهها)
- تنگی کانال نخاعی
همهی این مشکلات باعث افزایش فشار روی ساختارهای آناتومیک ستون فقرات شما میشوند و منجر به کشیدگی و احساس درد در پشت شما میگردد.
سایر دلایل غیر فیزیکی اسپاسم کمر ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- استرس و اضطراب
- کمبود فعالیت بدنی
- فیبرومیالژیا (سندرم درد اسکلتی)
اگر شرایطی دارید که باعث فشار و کشیدگی در ناحیه ستون فقرات میشود، ممکن است در معرض اسپاسم کمر باشید.
عوامل خطر
عوامل متعددی برای اسپاسم کمر وجود دارد. برخی از آنها قابل اصلاح بوده، در حالی که برخی دیگر قابل تغییر نیستند.
عواملی که موجب اسپاسم کمر میشوند شامل موارد زیر میباشد:
- وضعیت نشستن اشتباه
- بالا رفتن سن
- ضعیف شدن استخوانها
- جابجا کردن بار سنگین به طور مکرر
- چاقی یا اضافه وزن
- شرایط روانی و استرس عاطفی
- سیگار کشیدن
اگر با هر یک از این عوامل مواجه هستید، سعی کنید آنها را به حداقل برسانید یا از آنها اجتناب کنید. شما میتوانید سیگار را کنار بگذارید، ورزش کنید (تحت نظر پزشک خود)، یا فعالیتهای مثبتی انجام دهید که به شما در کنترل استرس کمک میکند.
اگر شما دچار اسپاسم کمر هستید، ممکن است لازم باشد با پزشک خود مشورات کرده تا بتوانید تشخیص مناسب و درمان درستی در پیش گیرید.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اغلب اسپاسمهای کمر به طور خود به خود برطرف میشوند، اما گاهی اوقات شرایط ایجاب میکند که به پزشک خود مراجعه کنید. درصورت بروز هر یک از علائم زیر باید بلافاصله به پزشک متخصص مراجعه کنید:
- اسپاسمهایی که پس از ضربه قابل توجهی ایجاد شدهاند.
- اسپاسم کمر همراه با گزگز، بیحسی یا احساس ضعف در یک یا هر دو پا
- اسپاسم همراه با مشکل به هنگام ادرار یا مشکل در حرکات روده (این مورد نیاز به مراقبت سریع پزشکی دارد تا درمان شود)
- اسپاسم کمر که مانع از نشستن یا ایستادن شما با حالت عمودی میشود.
- اسپاسمهایی که همراه با تب باشند یا در عرض چند هفته با کاهش وزن غیرقابل توجیه همراه باشند.
- اسپاسمهایی که با یک یا دو هفته استراحت بهبود نمییابند.
اگر علائمی دارید که باعث نگرانی شما بابت وقوع اتفاقی جدی میشود، با پزشک خود تماس بگیرید. مشورت با پزشک در مورد اسپاسم عضلانی ضرری ندارد. پزشکتان شما را در مورد نحوه مراقبت و استراحت تا بهبودی کامل راهنمایی میکند.
فوریت پزشکی چه زمانی است؟
اگر شما دچار اسپاسم کمر هستید که با نقصان ناگهانی عملکرد روده یا مثانه همراه است، این وضعیتی به نام سندرم cauda equina است. همچین وضعیتی، یک موقعیت اورژانسی تلقی میشود و شما باید سریعاً به پزشک خود یا بخش اورژانس مراجعه کنید.
هنگام مراجعه به پزشک در خصوص اسپاسم کمر، ایشان احتمالاً آزمایشهای مختلفی را به منظور تعیین علت درد شما انجام میدهد. این آزمایشها ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- معاینه بدنی
- تصویربرداری ساده (اشعه ایکس)
- تصویربرداری ام آر آی (رزونانس مغناطیسی (MRI))
- سی تی اسکن (اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT))
- آزمایشهای الکترومیوگرافی (به خصوص اگر بیمار از درد اسپاسم کمر، یا درد سیاتیک شکایت کند)
این آزمایشها به گونهای طراحی شدهاند که به پزشکتان دید مناسبی در مورد حرکات شما و وضعیت استخوانها، اعصاب، دیسکها و عضلات کمرتان میدهند. بدین ترتیب او به طور دقیق میتواند در مورد اینکه که چه عواملی باعث اسپاسم کمر شما شده است اظهار نظر کند و در نتیجه درمان مناسبی را برای شما پیشنهاد کند.
درمان گرفتگی عضلات کمر
درمان اسپاسم کمر ممکن است شامل روشهای درمانی خانگی یا درمانهای طبی باشد. این روشهای درمانی به تسکین اسپاسم کمر و کنترل فشار روی کمر شما کمک خواهند کرد. همچنین پزشک شما نیز میتواند راهکارهای مختلفی را برای کمک به کنترل، درمان و کاهش درد شما ارائه دهد.
درمانهای خانگی
در بسیاری از موارد، اسپاسمهای عضلانی را میتوان طی چند روز یا چند هفته پس از یک دوره درمانی محافظه کارانه برطرف کرد، به شرطی که هیچ بیماری زمینهای یا بیماری مربوط به ستون فقرات وجود نداشته باشد.
در صورت بروز هر یک از علائم زیر فوراً با پزشک خود تماس بگیرید:
- تغییراتی در عملکرد روده/مثانه که منجر به بیاختیاری یا مشکل در کنترل حرکات روده میشود.
- ضعف عضلانی در بازوها یا پاها. احساس بیثباتی هنگام راه رفتن یا کاهش تدریجی مسافتی که میتوانید راه بروید.
- درد و بیحسی که به سمت پایین بازوها و یا پاهایتان حرکت میکند، مخصوصاً وقتی که با عطسه، سرفه یا نشستن بدتر میشود.
- دردی که هنگام خوابیدن بدتر میشود یا شب شما را بیدار نگه میدارد.
- دردی که همراه با تب، کاهش وزن یا سایر علائم بیماری همراه باشد.
اگر هیچ یک از موارد بالا وجود نداشته باشد، مواردی وجود دارد که میتوانید به تنهایی انجام دهید تا هم عضلات دردناک خود را آرام کنید و هم از التهاب آنها بکاهید.
استراحت در تختخواب بهترین راهحل نیست
ادامه دادن به کارهای عادی و روزمره خود، فعالیتهای هر روز – البته قطعاً با سرعت کمتر و اجتناب از هر حرکت ناگهانی که ممکن است باعث درد بیشتر شما شود – روش خوبی برای شروع روند بهبودی است. البته استراحت مطلق و دراز کشیدن آسیبی به شما نخواهد زد، اما فعالیت سبک سرعت بهبودی را افزایش میدهد، بنابراین از دراز کشیدن برای مدت زمان طولانی خودداری کنید.
کمپرس سرد
برای 72 ساعت اول بلافاصله پس از شروع اسپاسم عضلانی، با استفاده از یخ، پد یا ژل سرد (یا کیسهای از سبزیجات منجمد) کمپرس سرد را شروع کرده و چندین بار در روز برای مدت 20 دقیقه روی منطقه آسیب دیده قرار دهید. یخ باعث کاهش سرعت التهاب و تورم، بیحسی بافت و کند شدن تکانههای عصبی در ناحیه آسیب دیده میشود. مراقب باشید که از کمپرس یخ برای مدت طولانی استفاده نکنید. کمپرس سرد بیش از 20 دقیقه میتواند باعث سفت شدن بیشتر عضلات یا التهاب بیشتر بافتها شود.
گرما درمانی
پس از سه روز اول، میتوانید به منظور از بین بردن گرفتگی عضلات و افزایش جریان خون از کمپرس گرم استفاده کنید. حداقل 72 ساعت انتظار بعد از شروع اسپاسم، تورم و التهاب اولیه را کاهش میدهد، و به طور کلی گرمای مرطوب به خشک ترجیح داده میشود زیرا احتمال کمبود آب را کاهش میدهد. منابع گرمایی خوب شامل پد گرم کننده مرطوب یا کیسه آبگرم یا حمام گرم، جکوزی یا دوش میباشند.
تسکین دهندههای درد ضد التهاب
داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی، مانند آسپرین، ایبوپروفن، استامینوفن یا سدیم ناپروکسن، میتوانند درد، تورم و سفتی را کاهش دهند. تعداد زیادی گزینههای بدون نسخه و با نسخه پزشک وجود دارد. پزشک شما یا داروساز میتواند به منظور تعیین بهترین گزینه به شما کمک کند.
استفاده از بریسها و کرستها
استفاده کوتاه مدت از بریس نرم یا کرست میتواند با بیحرکت نگه داشتن بافتهای ملتهب یا ساختارهای ستون فقرات، به کاهش اسپاسم عضلات کمک کند. اگر بریس به درستی پوشیده شود، میتواند درد را تسکین داده و گرما، راحتی و محافظت را فراهم کند (برای تثبیت موقعیت مناسب و تناسب با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید). اما برای مدت زمانهای طولانی به این نوع محافظهای خارجی اعتماد نکنید – استفاده دائمی از آنها در نهایت منجر به ضعیف شدن عضلات شده و آسیب دیدگی مجدد را محتملتر میکند.
ماساژ درمانی
ماساژ درمانی به معنای اعمال فشار یا لرزش بر روی بافتهای نرم بدن مانند عضلات، بافتهای رابط، تاندونها، رباطها و مفاصل است. فشار عمیق و یا حرکتهای سطحی، بر روی کل یا بخشی از بدن، به جهت شل شدن عضلات، کنترل درد، بهبود گردش خون و رفع استرس و تنش مورد استفاده قرار میگیرد.
فیزیوتراپی
در طی فیزیوتراپی، درمانهای مختلفی از قبیل استفاده از گرما و سرما، امواج اولتراسوند، آب درمانی و ماساژ اغلب به منظور کاهش درد و سفتی عضلات استفاده میشوند. استفاده از امواج اولتراسوند شامل انتقال امواج صوتی با فرکانس بالا یا پایین در عضلات، گرم کردن آنها و افزایش گردش خون است. ورزشدرمانی و کشش نیز ممکن است برای ایجاد قدرت و افزایش دامنه حرکتی و همچنین آموزش روشهای صحیح استقرار و تکنیکهای آرام سازی تجویز شود.
طب سوزنی
طب سوزنی شامل قرار دادن سوزنهای بسیار نازک از جنس فولاد ضد زنگ در مکانهای خاصی از پوست میباشد که تصور میشود با اندامهای خاص و ساختارهای آناتومیک در اعماق بدن، از جمله ستون فقرات رابطه دارند. در حالی که نظریه عملکرد طب سوزنی توسط تحقیقات مدرن تأیید نشده است، عدهای بر این عقیدهاند که سوزنها، انتقال دهندههای عصبی سرکوب کننده درد را تحریک میکنند، التهاب را کاهش میدهند، گردش خون را افزایش میدهند، تنش عضلانی را کاهش میدهند و در نهایت منجر به تسکین درد میشوند.
مراقبتهای کایروپراکتیک
مراقبتهای كایروپراكتیك در واقع با رفع عدم انطباق در ستون مهرهها که موجب درد در کمر و پشت میشود به کاهش یا از بین بردن درد کمک میکند. سایر درمانهای کایروپراکتیک شامل تحریک عضلانی، TENS (تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست)، استفاده از امواج اولتراسوند و یا سرما و گرما درمانی است. مراقبتهای کایروپراکتیک همچنین ممکن است شامل ورزشدرمانی، کشش و ماساژ درمانی باشند.
تزریق و جراحی
انجام تزریق و جراحی برای درد شما، روش درمانی نسبتا تهاجمی و خطرناکی است و باید به عنوان آخرین راهحل برای اسپاسم کمر در نظر گرفته شود.
اسپاسم کمر چه مدت طول میکشد؟
اغلب اوقات اسپاسم کمر فقط چند روز طول میکشد. برخی از موارد شدید حدود شش تا هشت هفته طول میکشند، اما اسپاسم و درد باید در آن دوره به تدریج فروکش کنند، به شما این امکان را بدهند که به طور طبیعی حرکت کنید و به فعالیت طبیعی خود برگردید.
پیشگیری از اسپاسم کمر
همانطور که میدانید پیشگیری بهتر از درمان است. پیشگیری از اسپاسم کمر از اهمیت فوقالعادهای برخوردار است، خصوصاً اگر در گذشته از اسپاسم رنج بردهاید.
در ادامه راههایی برای پیشگیری از اسپاسم کمر ارائه شده است که باهم مرور میکنیم:
- تکنیکهای اصلاح وضعیت قرار گرفتن بدن
- انجام ورزشهای هوازی
- ترک سیگار
- انجام تمرینات کششی و تقویتی روزانه برای عضلات کمر
- انجام مراقبه یا سایر تکنیکهای مدیریت استرس
- استفاده از تکنیکهای مناسب بلند کردن وزنه
- نوشیدن میزان مناسب آب
تغییرات ساده در سبک زندگی شما میتواند بر اسپاسم کمر تأثیر بسزایی بگذارد. همکاری نزدیک با پزشکتان، فیزیوتراپیست یا مربی شخصی میتواند به شما کمک کند تا در راه پیشگیری از اسپاسم کمر قدم بردارید.
