دیسک‌های گردن، بالشتک‌هایی بین مهره‌های واقع در قسمت فوقانی کمر و گردن هستند. فتق یا پارگی دیسک زمانی اتفاق می‌افتد که ماده دیسک ژلاتینی داخل آن، نوکلئوس پالپوس (هسته نرم و ژل)، دچار پارگی یا بیرون زدگی از طریق دیواره بیرونی دیسک گردن شود.
در برخی موارد، افراد مبتلا به فتق و پارگی دیسک هیچ احساس دردی ندارند زیرا دیسک روی هیچ عصبی فشار نمی‌آورد؛ اما در کسانی که درد احساس می‌کنند، زمان و میزان درد آن‌ها بسته به میزان فشار دیسک بر روی عصب متفاوت است. علائم معمولاً پس از چند هفته کاهش می‌یابد یا برطرف می‌شود، اما در موارد جدی‌تر و مداوم، ممکن است نیاز به جراحی باشد.
اولین رویکرد درمانی برای بیماران مبتلا به گردن درد معمولی که شامل تروما و آسیبی نمی‌شود، درمان غیر جراحی است. به طور مثال، بسیاری از بیماران مبتلا به پارگی دیسک گردن با درمان محافظه کارانه و زمان دادن به آن بهبود می‌یابند و نیازی به جراحی ندارند. درمان محافظه کارانه شامل زمان دادن برای تسکین، مصرف دارو، استراحت کوتاه در بستر، کاهش شدت فعالیت بدنی و فیزیوتراپی می‌باشد. پزشک ممکن است داروهایی را برای کاهش درد یا التهاب و شل کننده‌های عضلانی تجویز کند تا زمانی را برای بهبودی فراهم کند. تزریق کورتیکواستروئیدها (کورتون) به مفاصل ستون فقرات گردنی یا فضای اپیدورال برای تسکین موقت درد میتواند مفید واقع شود.
پارگی دیسک کمر چیست؟
پارگی دیسک کمر و گردن زمانی رخ میدهد که هسته نرم دیسک گردن از پوسته بیرونی سخت خود خارج شود. اگرچه این وضعیت میتواند بدون هیچ نشانه و علامتی باشد، اما درد زمانی رخ میدهد که بیرون زدگی مواد دیسک بر روی یک ریشه عصبی مجاور خود فشار وارد کند. معمولاً این شکل از پارگی دیسک، گروه سنی 50 تا 30 سال را تحت تأثیر قرار میدهد.
پارگی و فتق دیسک گردن علاوه بر علت ساییدگی و پارگی، ممکن است از نوعی ضربه یا آسیب به گردن ناشی شود. هنگامی که این اتفاق می‌افتد، علائم اغلب بیمار را غافلگیر می‌کنند.
هنگامی که دیسک گردن دچار پارگی می‌شود، ممکن است مواد بر روی اعصاب گردنی مجاور آن دیسک فشار آورده و منجر به دردی شود که تا انتهای دست کشیده می‌شود. علاوه بر این، بی‌حسی و احساس گزگز نیز ممکن است همراه با درد ظاهر شود. ضعف عضلانی در ماهیچه‌های دوسر، سه سر یا دست نیز ممکن است براثر این آسیب ایجاد شود.
دیسک‌های گردن بزرگ نیستند؛ اما به این معنی نیست که فضای زیادی در اطراف اعصاب آن ناحیه وجود دارد. حتی کوچک‌ترین ترک در دیسک گردن ممکن است منجر به فشار بر روی عصب شود و در نتیجه درد خیلی شدید و وحشتناکی را برای بیمار ایجاد کند. معمولاً احساس درد و ناراحتی در بازو که بیماران تجربه می‌کنند از شدیدترین علائم است.
علت پارگی دیسک کمر
معمولاً نمی‌توان علت دقیق فتق و پارگی دیسک گردن را تشخیص داد. بیشتر اوقات، شروع آن به کندی صورت می‌گیرد و بدون علت مشخصی رخ میدهد. اگرچه در مواردی ممکن است علتی برای آن وجود داشته باشد و گاهی اوقات علل بروز آن را می‌توان به موارد زیر محدود کرد:
- سن: دیسک‌هایی که روند طبیعی پیری را پشت سر گذاشته‌اند، به احتمال زیاد دچار فتق می‌شوند. هنگامی که بیمار جوان است، دیسک‌های کمر او دارای مقدار زیادی آب هستند. با گذشت زمان، مقدار آب موجود در دیسک‌ها کاهش می‌یابد. این امر باعث کاهش انعطاف‌پذیری در دیسک‌های آسیب دیده می‌شود، به این معنی که احتمال ایجاد صدمه غیرارادی و بدون علت در آن‌ها بسیار بیشتر خواهد بود.
- عوامل ژنتیکی: مشکلات کمر اغلب در بین اعضای خانواده شایع و به صورت ارثی می‌شود و متأسفانه فتق دیسک گردن نیز از این قاعده مستثنا نیست.
- حرکت: در برخی موارد، حرکات ناگهانی یا شدید میتواند منجر به پارگی دیسک گردن شود. اگر یک جسم سنگین را بلند کرده یا با سرعتی بیشتر از ستون فقرات خود بچرخانید، ممکن است با این کار به دیسک کمر آسیب برسانید.
- حوادث تروماتیک یا آسیب زا: در موارد نادر، یک آسیب تروماتیک ناشی از حوادثی مانند سقوط یا تصادفات رانندگی ممکن است منجر به پارگی دیسک شود.
علائم پارگی دیسک گردن
پارگی دیسک گردن ممکن است علائم متعددی را در قسمت‌های مختلف بدن ایجاد کند. به طور مثال، ممکن است در ناحیه گردن، بازوها، دست‌ها، انگشتان یا قسمت‌هایی از شانه احساس درد کنید. چنین علائمی در وهله‌ی اول با محل فتق و پارگی دیسک گردن مشخص می‌شود.
این نکته را به خاطر داشته باشید که ستون فقرات گردنی از 7 استخوان یا مهره تشکیل شده است که روی هم چیده شده‌اند. پزشکان این مهره‌ها را از C1 تا C7 ترتیب بندی می‌کنند که از قاعده یا پایه‌ی جمجمه شروع شده و به سمت پایین امتداد می‌یابد. در موارد پارگی دیسک گردن، عصبی که تحت تأثیر این عارضه قرار می‌گیرد عصبی است که در آن سطح بخصوص (از C1 تا C7) از ستون فقرات خارج می‌شود؛ بنابراین، اگر پارگی در سطح C6-C7 وجود داشته باشد، این عصب C7 است که تحت تأثیر قرار می‌گیرد.
علائم فتق دیسک بر اساس سطح عصب
مجدداً به این نکته اشاره می‌کنیم که علائم بخصوص پارگی دیسک گردن به عصب‌های درگیر شده بستگی دارد. این علائم معمولاً به صورت زیر تفکیک می‌شوند:
- سطح C4-C5: در اینجا پارگی دیسک روی ریشه عصب C5 فشار وارد می‌کند. در این سطح، پارگی دیسک باعث درد شانه و ضعف در قسمت بالای بازو می‌شود. اگرچه این عارضه معمولاً منجر به بی‌حسی یا احساس گزگز شدن نمی‌شود.
- سطح C5-C6: پارگی این دیسک در این سطح، بر ریشه عصب C6 را فشار وارد می‌کند. پارگی دیسک در این سطح منجر به ضعف در عضله‌ی دوسر بازویی و مچ دست می‌شود. علاوه بر این، بی‌حسی و سوزن سوزن شدن ممکن است همراه با درد در قسمت شست دست کشیده شود. این واحد عصبی یکی از شایع‌ترین محل‌های بروز پارگی و فتق دیسک است.
- سطح C6-C7: در این سطح، پارگی دیسک به ریشه عصب C7 فشار وارد می‌کند. هنگامی که فتق دیسک در این ناحیه رخ میدهد، منجر به ضعف در عضلات سه سر و انگشتان دست می‌شود. بی‌حسی و احساس گزگز شدن نیز همراه با درد تا ناحیه عضله سه سر بازو و انگشت وسط حرکت می‌کند. این یکی دیگر از سطوح بسیار شایع برای بروز پارگی دیسک گردن است.
- سطح C7-T1: این پارگی زمانی رخ میدهد که یک دیسک بیرون زده به ریشه عصب C8 فشار وارد می‌کند. این ناحیه در قسمت پایین گردن قرار دارد و بلافاصله بعد از آن ستون فقرات قفسه سینه (صدری) ادامه پیدا می‌کند. اگر پارگی دیسک در این سطح رخ دهد، ممکن است منجر به ضعف در قدرت گرفتن دست و همچنین بی‌حسی و سوزن سوزن شدن در امتداد انگشت کوچک دست شود.
البته این‌ها قوانین مطلق و ثابتی نیستند بلکه علائم ممکن است در افراد مختلف – حتی در سطوح یکسان نخاعی – متفاوت باشد. بدن هر کس منحصربه‌فرد است و ویژگی‌های متفاوتی دارد و در نتیجه، علائم ممکن است در هرکسی متفاوت باشد.
آزمایش و تشخیص
تشخیص بر اساس شرح‌حال و علائم بیمار، معاینه فیزیکی و نتایج آزمایش‌ها از جمله آزمایش‌های زیر انجام می‌شود. از آنجا که تا حدودی آرتریت و انحطاط ستون فقرات به دلیل افزایش سن طبیعی است، پزشکان باید تشخیص دهند که آیا یافته‌های به دست آمده از مطالعات تصویربرداری با علائم مرتبط هستند یا خیر.
- سی‌تی‌اسکن: یک تصویربرداری تشخیصی که پس از خواندن و ترکیب بسیاری از اشعه‌ی ایکس بسیار ظریف ایجاد می‌شود که میتواند شکل و اندازه کانال نخاعی، محتویات آن و ساختارهای اطراف آن مخصوصاً مهره‌ها را نشان دهد. سی‌تی‌اسکن به جراح مغز و اعصاب اطلاعاتی در مورد ناهنجاری‌های استخوانی مانند خار استخوان، استئوفیت، وجود فیوژن (همجوشی) و تخریب استخوان در اثر عفونت یا تومور ارائه میدهد.
- الکترومیوگرافی و مطالعات هدایت عصبی (EMG/NCS): این آزمایش‌ها پالس‌های الکتریکی را در امتداد ریشه‌های عصبی، اعصاب محیطی و بافت ماهیچه‌ای اندازه‌گیری می‌کنند. این اسکن‌ها نشان می‌دهند که آیا آسیب عصبی دائمی وجود دارد یا خیر، آیا اعصاب در حال بهبودی از آسیب قبلی هستند یا خیر، یا اینکه محل دیگری برای فشرده‌سازی عصب وجود دارد یا خیر.
- تصویربرداری ام آر آی (MRI): این یک آزمایش تشخیصی است که با استفاده از آهنرباهای قوی و فناوری رایانه، تصاویری از ساختارهای بدن تولید می‌کند. ام آر آی میتواند نخاع، ریشه‌های عصبی و نواحی اطراف آن و همچنین بزرگ شدن، تحلیل رفتن، فتق و پارگی دیسک، عفونت و تومور در مهره‌ها و دیسک‌ها را نشان دهد.
- اسکن میلوگرام: بعد از تزریق ماده حاجب به فضاهای مایع مغزی-نخاعی اطراف، یک رادیوگرافی با اشعه ایکس از کانال نخاعی گرفته می‌شود. این اسکن میتواند فشار روی نخاع یا اعصاب ناشی از پارگی یا فتق دیسک، خار استخوان یا تومورها را نشان دهد.
- رادیوگرافی: عکس‌برداری رادیوگرافی با اشعه ایکس میتواند ساختار استخوانی (مهره‌ها) ستون فقرات را نشان دهد. این نوع عکس‌برداری میتواند اطلاعاتی را در مورد تراز ستون فقرات، وجود آرتریت، تحلیل رفتن دیسک و شکستگی‌ها ارائه دهد. رادیوگرافی به عنوان یک مطالعه تصویربرداری پس از عمل نسبتاً کم خطر، برای نظارت بر ستون فقرات و هر گونه ابزار وارد شده مورد قرار می‌گیرد.
درمان پارگی دیسک کمر
در اکثر اوقات، روش‌های محافظه کارانه تنها راهی است که بیمار هنگام حل مشکل فتق و پارگی دیسک گردن نیاز دارد. خوشبختانه وقتی درد بازو شروع به بهبود می‌کند، معمولاً دیگر عود نمی‌کند. اگر درد با روش‌های محافظه کارانه بهتر و قابل کنترل شود، احتمالاً بیمار نیازی به جراحی نخواهد داشت.
روش‌های زیر از جمله روش‌های غیر جراحی مؤثر برای درمان پارگی دیسک کمر و گردن هستند:
داروها
داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAID ها) و داروهای مهار کننده‌ی COX-2 داروهای شناخته شده‌ای برای کمک به کاهش درد ناشی از پارگی دیسک گردن هستند. این داروها علاوه بر تسکین درد، التهاب را نیز کاهش می‌دهند. همچنین ممکن است پزشک داروهای استروئیدی را برای تسکین بیشتر درد تجویز کند.
فیزیوتراپی
برخی از تمرینات درمانی در فیزیوتراپی ممکن است برای کسانی که درد بازو مربوط به پارگی دیسک گردن دارند تسکین دهنده باشند. همچنین می‌توانید به همراه این تمرینات، از گرما درمانی/ سرما درمانی برای تسکین بیشتر علائم خود استفاده کنید.
کشش یا تراکشن گردن
در برخی موارد کشش یا تراکشن گردن به کاهش فشار وارد شده بر ریشه عصبی کمک می‌کند. البته این روش برای همه کار نمی‌کند، اما ارزش امتحان کردن را دارد زیرا انجام این روش آن بسیار آسان است.
مانیپولاسیون (دستکاری) کایروپراکتیک
یک متخصص کایروپراکتیک (درمان دستی) ممکن است از یک روش مانیپولاسیون با سرعت کم که به عنوان موبیلیزیشن شناخته می‌شود استفاده کند. این تکنیک میتواند اختلال عملکرد مفصل ناشی از پارگی و فتق دیسک گردن را کاهش دهد.
استفاده از بریس
در بسیاری از موارد، پزشک معالج ممکن است به شما توصیه کند که از بریس گردن یا همان گردن بند طبی برای محافظت از گردن در دوران استراحتتان استفاده کنید.
اصلاح فعالیت‌ها
برخی از فعالیت‌ها درد ناشی از پارگی و فتق دیسکتان را بدتر می‌کنند. این فعالیت‌ها شامل مواردی مانند بلند کردن اجسام سنگین، قایق‌سواری، دویدن و غیره است. با اجتناب کردن از این فعالیت‌ها، درد شما خیلی بیشتر قابل کنترل خواهد بود.
جراحی پارگی دیسک گردن
اگر درد شما بسیار شدید باشد یا به مدت 6 تا 12 هفته طول بکشد، پزشک ممکن است جراحی را توصیه کند. خوشبختانه 95 تا 98 درصد از این جراحی‌ها باعث تسکین درد برای طولانی مدت می‌شود. جراحی برای این بیماری ممکن است به روش‌های زیر انجام شود:
- جراحی دیسککتومی قدامی گردن و فیوژن ستون فقرات: این جراحی متداول‌ترین روش جراحی برای درمان پارگی دیسک کمر است. در این روش، دیسک آسیب دیده از طریق یک برش کوچک یک اینچی (دو و نیم سانتی‌متری) در گردن به صورت قدامی برداشته می‌شود. بعد از برداشتن ماده دیسک، جراح فضای باقی مانده را به هم جوش میدهد (عمل فیوژن). پزشک شما همچنین ممکن است از یک پلاک برای ثبات بیشتر مهره‌ها استفاده کند.
- عمل دیسککتومی خلفی گردنی: این روش به اندازه‌ی عمل‌هایی که به روش قدامی انجام می‌شوند، انجام نمی‌شود زیرا عملی دشوارتر است. با این حال، در صورت نیاز به دستکاری بیشتر نخاع، این روش ممکن است لازم باشد. این روش بسیاری از مراحل مشابه ACDF (روش گفته شده در بالا) را دنبال می‌کند، با این تفاوت که نیاز به یک برش ورودی خلفی دارد.
- عمل تعویض دیسک مصنوعی گردن: مانند عمل اول ذکر شده در بالا، این عمل با استفاده از یک برش کوچک در گردن به روش قدامی انجام می‌شود. با این تفاوت که به جای جوش دادن (فیوژن) فضای دیسک باقی مانده، یک دیسک مصنوعی به جای آن در محل آسیب دیده قرار می‌گیرد. هدف از این عمل، شبیه سازی کامل شکل و عملکرد ساختارهای اصلی مهره‌های ستون فقرات است.
