بی‌حسی و گزگز دست و پای خود را نادیده نگیرید. بی‌حسی یا خواب رفتن دست و پا اغلب در بین بزرگسالان شاغل اتفاق می‌افتد که دلیل آن را می‌توان ناشی از فعالیت‌های مکرر و سنگین، به عنوان مثال استفاده طولانی‌مدت از صفحه‌کلید و ماوس کامپیوتر، دانست. این مشکل می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله تغذیه نامناسب (به‌ویژه کمبود ویتامین B) ایجاد شود. اما اگر احساس بی‌حسی و گزگز شدیدتر شود و همراه با درد باشد، ممکن است نشانه‌ای از نوروپاتی محیطی باشد که باید درمان شود.
علت خواب رفتن دست و پا
دیابت
آسیب عصبی ناشی از افزایش قند خون شایع‌ترین علت بی حس شدن و گزگز دست و پا است. دیابت درمان نشده ممکن است علائم دیگری نیز داشته باشد. ممکن است احساس تشنگی کنید، دفع ادرار زیاد داشته باشید، یا ممکن است نفس شما بو بدهد.
پزشک می‌تواند خون شما را آزمایش کند تا ببیند آیا شما دیابت دارید یا خیر و به شما کمک کند تا از آسیب عصبی یا پیشرفت آن جلوگیری کنید.
حاملگی
جنین در حال رشد و مایعات اضافی ناشی از بارداری می‌توانند بر اعصاب شما فشار وارد کنند. این اتفاق باعث خواب رفتن بازوها و دست و پاها می‌شود. حتی ممکن است شکم شما بی حس شود زیرا پوست کشیده شده است. استفاده از آتل مچ در هنگام شب ممکن است به حل مشکلات ایجاد شده در دست کمک کند. احساس بی‌حسی و گزگز پس از زایمان باید از بین برود.
فشردگی عصب (عصب تحت‌فشار)
برآمدگی یا لغزش دیسک در ستون فقرات می‌تواند به عصبی که از پایین پاهای شما حرکت می‌کند فشار وارد کند و باعث بی‌حسی یا گزگز پا شود و به دام افتادن عصب در مچ دست می‌تواند باعث خواب رفتن دست و انگشتان شما شود (سندرم تونل کارپال نیز نامیده می‌شود). پزشک شما آزمایشاتی را انجام خواهد داد تا بفهمد آیا این مشکل وجود دارد یا خیر. پزشک ممکن است برای رفع مشکل، استراحت، آتل یا بریس، فیزیوتراپی یا در بعضی موارد جراحی را پیشنهاد کند.
نوروپاتی محیطی
نوروپاتی محیطی به شرایطی گفته می‌شود که در هنگام آسیب‌دیدن اعصاب محیطی رخ دهد. اعصاب محیطی مغز، نخاع و بقیه بدن را به هم پیوند می‌دهند. آن‌ها پیام‌هایی برای ارتباط با عضلات و اندام‌های بدن می‌فرستند در نتیجه آسیب به اعصاب محیطی می‌تواند بر اندام‌های داخلی و کنترل حرکت تأثیر بگذارد و همچنین می‌تواند منجر به بی‌حسی، گزگز، احساس غیرمعمول و درد شود. علاوه بر این، اگر عصبی کاملاً شکاف خورده باشد می‌تواند باعث فلج فرد شود.
بیماری خودایمنی
بیماری‌های خودایمنی (مانند لوپوس و آرتریت روماتوئید) باعث می‌شود که سیستم ایمنی بدن به اشتباه با قسمت‌هایی از بدن خود؛ مثلاً اعصاب، مبارزه کند. این مشکل ممکن است به‌سرعت یا به آهستگی بروز کرده و در اثر عفونت ایجاد شود. پزشک علائم و سابقه پزشکی بیمار را بررسی می‌کند تا مشکلات رخ‌داده شده را تشخیص دهد و درمان مناسب را برای کاهش علائم بیمار تجویز کند.
کمبود ویتامین
اگر به اندازه کافی ویتامین B یا E دریافت نکنید ممکن است شاهد تأثیر منفی آن بر اعصاب و سایر قسمت‌های بدن خود باشید. احتمالاً غذاهای مناسب نمی‌خورید یا شاید دچار کم‌خونی، اختلال ژنتیکی، فیبروز کیستیک یا مشکل پزشکی دیگری باشید. پزشک می‌تواند برای بررسی سطح ویتامین شما آزمایش خون انجام دهد و تغییر رژیم غذایی، مکمل‌ها یا سایر روش‌های درمانی را به شما توصیه کند.
داروها
مشکلات عصبی می‌تواند عارضه جانبی برخی از داروهای تجویز شده باشد. داروهای سرطان (شیمی‌درمانی)، اچ‌آی‌وی یا ایدز، فشارخون بالا، سل و برخی از عفونت‌ها می‌توانند باعث ضعف و بی‌حسی دست و پایتان شوند. با پزشک خود مشورت کنید تا در صورت امکان مقدار یا نوع دارو را تغییر دهد تا خواب‌رفتگی دست و پا کاهش یابد.
عفونت
چندین عفونت ویروسی و باکتریایی می‌توانند به اعصاب آسیب برسانند و احساس بی‌حسی و گزگز در دست و پاها ایجاد کنند. برخی از این ویروس‌ها عبارتند از:
- اچ‌آی‌وی
- بیماری لایم
- زونا
- ویروس اپشتین-بار
- هپاتیت B و C
- نیل غربی
- سیتومگالوویروس
پزشک ممکن است عفونت را درمان کند تا علائم بیمار برطرف شود. واکسیناسیون می‌تواند مشکلاتی مانند زونا و هپاتیت B را از بین ببرد، داروی مسکن نیز ممکن است کمک کند.
نارسایی کلیه
کلیه‌ها از شر سموم موجود در خون که می‌توانند به اعصاب صدمه بزنند، خلاص می‌شوند؛ بنابراین وقتی کلیه‌ها به‌درستی کار نمی‌کنند، اعصاب دچار مشکل می‌شوند. دو علت شایع نارسایی کلیه دیابت و فشارخون است. دیالیز درمان کوتاه‌مدت برای رفع نارسایی کلیه است. برای درمان طولانی‌مدت بیمار احتمالاً به پیوند کلیه نیاز خواهد داشت.
اختلال ژنتیکی
بیماری شارکوت ماری توث (Charcot-Marie-Tooth) و نوروپاتی ارثی مستعد فلج فشاری (HNPP) دو اختلال ژنتیکی هستند که باعث خواب رفتن دست و پا می‌شوند. بیماری شارکوت ماری توث عضله بیمار را از بین می‌برد. بیمار برای کاهش علائم ممکن است به فیزیوتراپی یا کمک‌های ویژه نیاز داشته باشد. نوروپاتی ارثی مستعد فلج فشاری بر روی اعصاب بیمار تأثیر می‌گذارد و به‌احتمال زیاد باعث بی‌حسی و ضعف در دست و پاها می‌شود. اجتناب از قرارگیری بدن در پوزیشن‌های خاص می‌تواند به فرد کمک کند.
تومور
دسته‌ای از سلول‌های غیرطبیعی (تومور) که در کنار یا روی اعصاب انسان رشد می‌کنند می‌توانند روی آن‌ها فشار وارد کرده و باعث خواب‌رفتگی دست و پا شوند. این مشکل می‌تواند در تومورهای سرطانی یا غیر سرطانی اتفاق بیفتد. تومورها در مکان‌های دیگر ممکن است بر سیستم ایمنی بدن تأثیر بگذارند و باعث آسیب عصبی شوند. اگر درمان تومور را کوچک کند، ممکن است علائم از بین بروند.
مشکلات تیروئید
تیروئید کم‌کار (کم‌کاری تیروئید) می‌تواند باعث درد، سوزش و بی‌حسی و گزگز دست و پا شود. خواب رفتن دست و پا براثر کم‌کاری تیروئید زمانی اتفاق می‌افتد که کم‌کاری تیروئید شدید باشد و درمان نشده باقی بماند. داروهای تیروئید، ورزش و تناسب‌اندام بدن می‌تواند به رفع این علائم کمک کند.
سموم
آیا می‌توانید خودتان را مسموم کنید بدون اینکه بدانید؟ برخی چیزها، مانند جلبک‌های صدفی، سرب، جیوه و برخی داروهای گیاهی برای بدن سمی هستند. آزمایش خون یا ادرار می‌تواند وجود این سموم را در بدن نشان دهد.
تشخیص
آزمایش‌های خاص عملکرد عصب عبارتند از:
- الکترومیوگرافی (EMG) آزمایشی است که عملکرد اعصاب را اندازه‌گیری می‌کند. برای این آزمایش، یک سوزن بسیار نازک از طریق پوست وارد عضله می‌شود. سوزن حاوی الکترودی است که فعالیت الکتریکی عضله را اندازه‌گیری می‌کند.
- آزمایش سرعت هدایت عصبی (NCV) سرعت حرکت سیگنال‌ها از طریق اعصاب را اندازه‌گیری می‌کند. این آزمایش اغلب با الکترومیوگرافی انجام می‌شود. در آزمایش سرعت هدایت عصبی، تکه‌های حاوی الکترودهای سطحی، روی پوستِ قرار گرفته روی اعصاب و در مکان‌های مختلف قرار می‌گیرند. هر پچ یک ضربه الکتریکی بسیار خفیف ایجاد می‌کند که باعث تحریک عصب می‌شود. فعالیت الکتریکی اعصاب اندازه‌گیری می‌شود و سرعت تکانه‌های الکتریکی بین الکترودها (منعکس‌کننده سرعت سیگنال‌های عصبی) محاسبه می‌شود.
- در برخی موارد نمونه‌برداری از عصب ممکن است توصیه شود. بیوپسی نوعی جراحیِ برداشتن یک تکه کوچک از بافت برای معاینه زیر میکروسکوپ است. آسیب‌شناس که پزشکی است که در تشخیص بافت آموزش ویژه دیده است، نمونه را بررسی می‌کند و می‌تواند به فرایند تشخیص علت ایجاد نوروپاتی کمک کند. این روش با استفاده از بی‌حس‌کننده موضعی انجام می‌شود. عصب سورال (در مچ پا)، یا عصب شعاعی سطحی (مچ دست) مکان‌هایی هستند که بیشتر برای بیوپسی استفاده می‌شوند.
درمان خواب رفتن دست و پا
درمان خواب رفتن دست و پا شامل اقدامات کنترلی علائم و همچنین اقدامات درمانی است که در صورت لزوم علت اصلی را برطرف می‌کند.
- درمان‌های پزشکی برای دیابت، بیماری‌های خودایمنی، عفونت‌ها، بیماری‌های کلیوی و کمبود ویتامین‌ها متنوع است و به بیماری خاص زمینه‌ای بستگی دارد.
- در بسیاری از موارد، درمان بیماری زمینه‌ای می‌تواند علائم نوروپاتی را کاهش یا از بین ببرد.
- برخی از موارد، به‌ویژه مواردی که شامل فشرده‌سازی یا به دام افتادن اعصاب توسط تومورها یا مشکلات دیگر هستند، می‌توانند با جراحی برطرف شوند.
- کنترل سطح گلوکز خون (قند) در درمان نوروپاتی دیابتی برای جلوگیری از آسیب بیشتر اعصاب مهم است.
آزمایش‌های بالینی برای کمک به یافتن روش‌های درمانی جدید و مؤثرتر برای نوروپاتی در حال انجام است. به عنوان مثال درمان‌هایی که شامل تحریک الکتریکی عصب یا تحریک عصب مغناطیسی هستند در حال مطالعه هستند.
درمان‌های خانگی
مراقبت ویژه و دقیق از پا در افراد مبتلا به نوروپاتی به‌منظور کاهش احتمال ابتلا به زخم و عفونت مهم است. اعصاب پا اعصابی هستند که بیشتر تحت تأثیر نوروپاتی قرار می‌گیرند. مراقبت مناسب از پا شامل موارد زیر است:
- هر روز پاها را با آب گرم بشویید و سپس پا (به‌خصوص بین انگشتان پا) را کاملاً خشک کنید.
- هرگز پابرهنه راه نروید و کفش‌های نامناسب، آسیب‌دیده یا خیلی تنگ نپوشید.
- روزانه پاها را بررسی کنید، به دنبال بریدگی، تاول یا سایر مشکلات احتمالی باشید.
- در صورت لزوم ناخن‌های پا را بگیرید.
- جوراب‌های ضخیم و بدون درز می‌توانند از تحریک و آسیب پا جلوگیری کنند.
- در صورت بروز مشکل در پا، با متخصص خود تماس بگیرید.
- ماساژ دادن پا می‌تواند گردش خون را بهبود بخشد.
- ترک سیگار می‌تواند گردش خون را بهبود بیشتری بخشد، زیرا سیگار کشیدن به اندام‌های انتهایی آسیب می‌رساند و مشکلات پا را شدیدتر می‌کند.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپیست‌ها در بهبود و حفظ عملکردهایی که ممکن است محدود شوند، نقشی مهم دارند. فیزیوتراپیست برای تهیه برنامه درمانی برای کمک به رفع نیازها و اهداف خاص هر فرد به او می‌کند.
از آنجاکه علت، نوع و علائم افراد متفاوت است، رویکرد مراقبتی نیز متفاوت خواهد بود. درمانگر فیزیکی ممکن است توصیه‌ها و مراقبت‌های زیر را ارائه دهد:
- فعالیت‌های نرم‌کننده عصب. برای عملکرد خوب، اعصاب به سه چیز نیاز دارند: حرکت، خون و فضا. ورزش‌هایی که باعث حرکت و “نرمش” اعصاب شما می‌شوند اغلب به کنترل علائم کمک می‌کنند و همچنین باعث تقویت و ترمیم عصب می‌شوند. فیزیوتراپیست می‌تواند تمرینات مؤثری را به فرد نشان دهد که باعث حرکت و نرمش اعصاب می‌شود.
- ورزش با شدت متوسط. فیزیوتراپیست ممکن است تمریناتی با شدت متوسط را برای بهبود قدرت و عملکرد بدنی توصیه کند.
- فعالیت‌های توازن و هماهنگی. فیزیوتراپیست احتمالاً روی راهکارهایی برای بهبود تعادل و هماهنگی، که هر دو ممکن است در اثر بیماری تغییر کنند، کار می‌کند. بهبود تعادل و هماهنگی می‌تواند به کاهش خطر سقوط کمک کند.
- بریس. فیزیوتراپیست می‌تواند برای آسیب عصب بریس تجویز کند. از بریس می‌توان برای محافظت از اعصاب آسیب‌دیده یا کمک به حرکت ایمن استفاده کرد.
- آموزش. فیزیوتراپیست به فرد می‌آموزد که چگونه به‌صورت ایمن علائم خود را مدیریت کند. آموزش هر فرد بر اساس نیازهای فردی او متفاوت خواهد بود و این آموزش‌ها برای بهبود ایمنی، جلوگیری از عوارض بعدی و یافتن روش‌های جایگزین برای انجام برخی کارها خواهد بود.
جراحی
هنگامی‌که سایر درمان‌های غیر جراحی با شکست مواجه شوند، می‌توان جراحی برای رفع فشار را در نظر گرفت. بهبود علائم به زمان فشار، شدت فشار و سایر عوامل بیمار بستگی دارد. برخی از مشکلات را می‌توان به طور کامل درمان کرد. در مواقع دیگر، تمام بی‌حسی و گزگز با درمان از بین نمی‌رود و آسیب عصبی گاهی اوقات ممکن است دائمی باشد. در این موارد اگر درمان پزشکی حتی فقط از شدیدتر شدن مشکل جلوگیری کند نیز می‌توان آن را یک مزیت خوب دانست. برای کاهش احتمال خواب‌رفتگی، گزگز یا ضعف دائمی جراحی را پیدا کنید که پس از شروع علائم، هرچه زودتر بررسی و ارزیابی‌های لازم را انجام دهد.
