سندروم پیریفورمیس یکی از علل غیر شایع درد و سایر علائم ناحیه باسن یا قسمت پایین کمر است که می‌تواند به ناحیه پا و ساق پا انتشار پیدا کند.

پزشک برای درمان سندروم پیریفورمیس از روش‌های درمانی و داروهای متعددی استفاده می‌کند. فرایند درمان با توجه به مرحله پیشرفت بیماری مشخص می‌گردد و به سه مرحله: فاز شدید، فاز بهبود و فاز مراقبت تقسیم می‌شود. فرآیند درمان سندروم پیریفورمیس به مزمن بودن بیماری بستگی دارد و شامل فیزیوتراپی، ورزش درمانی، انجام دادن حرکات کششی، و برخی روش‌های درمانی از قبیل تزریق دارو، استفاده از داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب و در برخی موارد انجام عمل جراحی می‌باشد. معمولاً درمان سندروم پیریفورمیس حاد می‌‌تواند به بهبود درد و سایر مشکلات بیمار کمک کند.

سندروم پیریفورمیس چیست؟

سندروم پیریفورمیس یک اختلال شایع نیست و اغلب با درد یک پا، سوزن سوزن شدن یا بی حسی کمر و باسن شروع می‌گردد و تا ناحیه پشت ساق پا و عصب سیاتیک امتداد می‌یابد که منجر به بروز درد عصب سیاتیک خواهد شد. فشردگی عصب ناشی از اسپاسم یا انقباض عضله پیریفورمیس، باعث بروز سندروم پیریفورمیس خواهد شد که به این وضعیت سندروم عضله پیریفورمیس نیز می‌گویند. عضله پیریفورمیس یک عضله صاف است که در باسن قرار گرفته است. این عضله وظیفه پایدار کردن مفصل لگن و انجام دادن حرکات چرخشی و بالا آوردن پا را بر عهده دارد. این عضله در کنار سایر عضلات لگن به حرکت کردن لگن به سمت عقب کمک خواهد کرد.

سندروم پیریفورمیس نام‌های دیگری نیز دارد که عبارتند از نوروپاتی سوکت مفصل لگن، درد کاذب سیاتیک و سایر موارد. سندروم پیریفورمیس اغلب با انجام دادن حرکات تکراری در حین ورزش مانند دو، تنیس یا آسیب دیدگی در حین فوتبال و وارد شدن ضربه به لگن ارتباط دارد.

علل و فاکتورهای خطر در بروز سندروم پیریفورمیس چیست؟

علل بروز سندروم پیریفورمیس به محل عصب سیاتیک و ارتباط آن با عضله پیریفورمیس بستگی دارد. عصب سیاتیک از ۴ ناحیه از لگن خارج می‌شود. اسپاسم و تورم عضله پیریفورمیس به علت وارد شدن فشار به عصب سیاتیک که در مجاورت این عضله قرار دارد باعث بروز علائم و نشانه‌های متعددی خواهد شد. برخی از عوامل خطرساز در بروز سندروم پیریفورمیس که اغلب در آسیب‌های ورزشی رخ می‌دهد عبارتند از:

• بروز التهاب ناشی از پیچ خوردگی پا
• وارد شدن ضربه به باسن
• به وجود آمدن بافت اسکار و خونریزی

 افرادی که در نزدیکی عضله پیریفورمیس با مسائلی از قبیل:

• کیست
• تومور
• آنوریسم

مواجه شده‌‍‌اند بیشتر در معرض خطر ابتلا به سندروم پیریفورمیس قرار دارند.

علائم سندروم پیریفورمیس چیست؟

عضله پیریفورمیس بیشتر از سایر عضلات بدن دچار آسیب دیدگی ناشی از حرکات تکراری می‌شود. آسیب دیدگی ناشی از حرکات تکراری زمانی ایجاد می‌شود که عضله بیش از توانایی خود تحت فشار قرار بگیرد و زمان کافی برای استراحت و ترمیم را نداشته باشد. در چنین حالتی عضله پیریفورمیس یا سایر عضلات بدن در واکنش به شرایط ایجاد شده به منقبض کردن خود می‌پردازند. این وضعیت در دوندگان به اشکال مختلف خود را نشان خواهد داد که به شرح زیر می‌باشند:

• بروز درد در قسمت خارجی مفصل لگن اولین علامتی است که بیماران تجربه می‌کنند. گرفتگی عضله پیریفورمیس می‌‌تواند باعث افزایش تنش بین محل اتصال تاندون و عضله در قسمت جلوی استخوان لگن شود. این امر باعث بروز بورسیت مفصل و درد و ناراحتی خواهد شد. بورسیت به التهاب کیسه مفصل لگن گفته می‌شود که درون آن پر از مایع است و در واکنش به افزایش فشار در ناحیه مفصل ایجاد می‌گردد.
• درد و ناراحتی در قسمت مرکزی یک یا هر دو طرف باسن دومین علامتی است که بیمار احساس می‌کند. این علامت می‌تواند به علت کاهش گردش خون در ناحیه عضله باسن به وجود بیاید.
• سومین علامتی که بیمار با آن مواجه می‌شود درد قسمت پایین کمر است که از ناحیه باسن به قسمت پایین ساق پا و پشت زانو انتشار پیدا می‌کند. سندروم پیریفورمیس باعث می‌شود که  عضله به عصب سیاتیک فشار وارد کند و بیمار دچار درد، سوزن سوزن شدن یا بی حسی شود.

پزشک برای تشخیص سندروم پیریفورمیس از چه روش‌هایی استفاده می‌کند؟

متاسفانه هیچ روشی برای تشخیص سندروم پیریفورمیس وجود ندارد. به طور کلی بیمارانی که دچار سندروم پیریفورمیس هستند سابقه آسیب دیدگی یا وارد شدن ضربه به این عضله را دارند. پزشک در هنگام انجام معاینه جسمانی می‌تواند حرکت کردن و ضربان داشتن عضله پیریفورمیس را در برخی جهات خاص احساس کند که باعث بروز درد می‌شود. از آنجایی که سندروم پیریفورمیس گاهی اوقات منجر به بروز درد سیاتیک و درد پایین کمر می‌شود پزشک درخواست انجام برخی تست‌های تشخیصی را خواهد داد تا فشرده شدن عصب سیاتیک ناشی از بیرون زدگی دیسک، رگ به رگ شدن کمر، اسپوندیلولیستزیس پایین کمر، تنگی کانال نخاعی و سایر موارد را تایید یا رد کند. عکس برداری توسط اشعه ایکس می‌تواند به تشخیص یا تایید شکستگی استخوان کمک کند. سی تی اسکن، ام آر آی، الکترومیوگرافی و تزریق داروی بی حسی در نقاط ماشه‌ای عضله پیریفورمیس به پزشک کمک می‌‌کند تا به این نتیجه برسد که آیا علائم بیمار به سندروم پیریفورمیس ارتباط دارد یا به علت سایر بیماری‌ها مانند بیرون ‌زدگی دیسک به وجود آمده است.

سندروم پیریفورمیس چگونه درمان می‌شود؟

اگرچه پزشک به تجویز برخی داروها از قبیل داروی مسکن، شل کننده‌های عضلانی و داروهای ضد التهاب می‌‌پردازد، اما فرایند اصلی درمان سندروم پیریفورمیس شامل فیزیوتراپی، ورزش درمانی و انجام دادن حرکات کششی است. برخی از روش‌های موجود برای درمان این اختلال به شرح زیر می‌باشند:

دارو درمانی

مصرف برخی داروهای خاص از قبیل داروهای زیر می‌تواند به بهبود درد بیمار کمک کند:

• تزریق داروی بی حسی درون عضله پیریفورمیس
• مصرف داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب خوراکی مانند ایبوپروفن
• تزریق کورتیکوستروئیدها یا شل کننده‌های عضلانی

فیزیوتراپی

اکثر بیماران مبتلا به سندروم پیریفورمیس به فیزیوتراپی نیاز دارند. هنگامی که بیمار به متخصص فیزیوتراپی مراجعه می‌کند، پزشک به ارزیابی شرایط او می پردازد و با توجه به سطح درد و اسپاسم عضلانی به طراحی یک برنامه درمانی مناسب خواهد پرداخت.

استفاده از کمپرس گرم

معمولاً فرایند درمان سندروم پیریفورمیس در فیزیوتراپی با استفاده از کمپرس گرم شروع می‌شود. متخصص فیزیوتراپی کمپرس گرم را روی عضله باسن قرار می‌دهد تا عضله پیریفورمیس شل شده و از میزان درد و اسپاسم بیمار کاسته شود. التراسوند یکی دیگر از روش‌های درمانی است که پزشک به منظور ارسال گرمای عمقی به عضله باسن از آن استفاده می‌کند. در این روش از امواج صدا که فرکانس بالایی دارند استفاده می‌شود تا از طریق پوست به ناحیه مورد نظر ارسال گردند. استفاده از گرمای عمقی یک روش ایده آل به منظور آماده سازی عضله پیریفورمیس برای انجام روش‌های درمان دستی و حرکات کششی است.

درمان دستی

درمان دستی از قبیل ماساژ عمیق بافت و به حرکت در آوردن بافت نرم نتایج مطلوبی را در کنترل درد ایجاد خواهد کرد. متخصص فیزیوتراپی پا و لگن، بیمار را در شرایطی قرار می‌‌دهد که عضله پیریفورمیس کمتر تحت فشار قرار بگیرد.

انجام دادن حرکات ورزشی

پزشک انجام دادن برخی تمرینات ورزشی خاص را به افراد مبتلا به سندروم پیریفورمیس توصیه می‌کند. حرکات کششی به رفع التهاب عصب سیاتیک کمک می‌کنند. حرکات کششی پس از استفاده از کمپرس گرم و درمان دستی بسیار مفید می‌باشند. متخصص فیزیوتراپی به بیمار کمک می‌‌کند در شرایطی قرار بگیرد که عضله پیریفورمیس به خوبی کشیده شود. پزشک از بیمار می‌‌خواهد علاوه بر حرکاتی که در کلینیک انجام می‌دهد در منزل نیز به انجام دادن حرکات کششی خاصی بپردازد. بیمار باید در طول روز چند ساعت حرکات کششی توصیه شده توسط پزشک را انجام دهد اما از زیاده روی در ورزش کردن خودداری نماید.

به تدریج با کاهش علائم بیمار، متخصص فیزیوتراپی بر انجام دادن تمرینات استقرار، تقویت عضلات و شرایط عمومی تمرکز می‌کند. فرایند توانبخشی و بهبود در همه بیماران یکسان نیست اما به طور کلی بیمار به دو تا سه بار توانبخشی به مدت ۶ تا ۸ هفته نیاز دارد.

انجام عمل جراحی

در مواردی که پزشک به طور صحیح سندروم پیریفورمیس را تشخیص داده باشد و روش‌های درمانی مراقبتی تاثیری در بهبود علائم بیماری نداشته باشد انجام عمل جراحی می‌تواند نتایج مطلوبی را ایجاد کند.

آیا سندروم پیریفورمیس بهبود پیدا می‌کند؟

در صورتی که سندروم پیریفورمیس در مراحل اولیه تشخیص داده شود و پزشک علت بروز این اختلال را مشخص کند معمولاً فرایند درمان به خوبی سپری خواهد شد. با این حال در برخی موارد سندروم پیریفورمیس به موقع تشخیص داده نمی‌شود و به یک اختلال مزمن تبدیل می‌گردد.

آیا می‌توان از بروز سندروم پیریفورمیس جلوگیری کرد؟

می‌توان با اجتناب از وارد شدن ضربه به بدن و ورزش کردن به طور صحیح از بروز سندروم پیریفورمیس جلوگیری کرد. افرادی که قبلا دچار این اختلال بوده‌اند می‌‌توانند با ورزش کردن و انجام دادن حرکات کششی و افزایش انعطاف پذیری بدن خود از بروز این اختلال جلوگیری کنند.