خواب زیباترین راه برای آرامش و از بین بردن استرس از بدن و ذهن شماست. اما اگر اینگونه نباشد هر روز صبح با سردرد شدیدی از خواب بیدار میشوید، این روند میتواند نگران کننده باشد. داشتن سردرد بلافاصله بعد از بیدار شدن در صبحگاه یکی از علائم قابل توجه آپنه و سایر اختلالات مربوط به خواب است. جهت کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص ادامه مطلب را بخوانید و بلافاصله برای معالجه به پزشک مراجعه کنید.
چگونه سردردهای صبحگاهی میتوانند فعالیتهای روزمره شما را مختل کنند؟
آپنه خواب میتواند دلیل اصلی سردرد شدید صبحگاهی باشد. برای تشخیص باید هر چه سریعتر به کلینیک خواب مراجعه کنید. سردرد صبحگاهی روی فعالیتهای روزمره شما مانند موارد زیر تأثیر میگذارد:
- کاهش کیفیت خواب
- ایجاد فشار روی سر و گاهی کل بدن
- انسداد جزئی مجاری هوایی که میتواند بطور کامل منجر به کاهش سطح اکسیژن در مغز شود
زمانی که خواب آرامی ندارید بروز سردرد کاملاً طبیعی است. در صورت عدم درمان به مدت طولانی سردرد صبحگاهی میتواند منجر به ایجاد فشار خون و حتی سکته شود.
علل سردرد صبحگاهی
بیدار شدن از خواب با سردرد، آغازی وحشتناک برای شروع روز است. اما برای بسیاری از افراد سردردهای صبحگاهی تقریباً روزانه اتفاق میافتد. برای درمان این سردردها ابتدا باید علت را بیابید. در ادامه برخی دلایل شایع سردردهای صبحگاهی ذکر شدهاند. با شناسایی این دلایل میتوانید سردرد صبحگاهی را مدیریت کنید.
آپنه خواب
آپنه خواب اختلال شایع خواب است که بیشتر در میان مردان میانسال دارای اضافه وزن دیده میشود اما در عین حال میتواند هر کسی را در هر سنی درگیر کند. در این اختلال تنفس در هنگام خواب متوقف میشود. توقف تنفس منجر به بیدار شدن مغز به دلیل کمبود اکسیژن، افزایش فشار خون و سایر اختلالات چرخه طبیعی خواب بدن میشود.
علاوه بر سردرد ممکن است علائم زیر نیز مشاهده شوند:
- خرناس
- خشکی دهان
- بد خلقی
- مشکل در تمرکز
- از دست دادن علاقه
- چرت زدن در طول روز
این اختلالات ممکن است بدون اطلاع یافتن شما صدها بار در طول شب رخ دهند. پس از گذراندن چنین شبی مغز شما به طور قابل ملاحظهای آسیب میبیند. سردردهای کلاسیک آپنه خواب در طی نیم ساعت از بیداری رخ میدهند اما این تنها نوع سردردی نیست که به آپنه خواب مرتبط است. احتمال ابتلا به میگرن در افرادی که دچار آپنه خواب هستند نیز وجود دارد.
اعتیاد به مصرف کافئین
بیشتر آمریکاییها هر روز قهوه مینوشند و بیشتر کسانی که عادت به قهوه ندارند یک فنجان چای را ترجیح میدهند. متأسفانه هر دو حالت بدان معنی است که بسیاری از افراد به کافئین معتاد میشوند و اگر به اندازه کافی یا بلافاصله کافئین مصرف نکنند این امر میتواند منجر به بروز سردرد گردد.
- خستگی یا انرژی کم
- تحریک پذیری
- لرزش
- مشکل در تمرکز
این سردردها را یک علامت هشدار دهنده مربوط به اعتیاد به مصرف کافئین در نظر بگیرید. سعی کنید مصرف کافئین خود را کاهش دهید. اگر متوجه شدید که به نوشیدن بیش از یک فنجان قهوه در صبح نیاز دارید شاید به خواب شبانه بیشتری احتیاج داشته باشید. همچنین اگر متوجه شدید که بعد از ظهر برای ادامه کار به کافئین احتیاج دارید، احتمالاً از آپنه خواب رنج میبرید.
خواب کافی یا خیلی زیاد
بسیاری از ما خواب را در اولویت قرار نمیدهیم و آن را فدای چیزهایی مانند کار، بازی یا حتی شبکههای اجتماعی میکنیم. اما داشتن خواب کافی برای سلامت مغز حیاتی است و اگر به اندازه کافی نخوابید ممکن است سردردهای وخیمی را تجربه کنید.
در صورت فقدان خواب کافی احتمالاً علائم زیر را مشاهده خواهید کرد:
- کمردرد
- افزایش وزن
- افسردگی
- مشکلات قلبی
از طرف دیگر خواب زیاد هم چندان خوب نیست. خواب زیاد میتواند سطح سروتونین بدن را که باعث سردرد میشود مختل کند. همچنین خوابیدن زیاد در آخر هفته به بهانه این که در طول هفته به اندازه کافی نمیخوابید عادت مناسبی نیست. تغییر در الگوی خواب میتواند منجر به بروز سردردهای صبحگاهی شود.
افسردگی
افسردگی فقط مربوط به حالتهای مزمن بد خلقی نیست. افسردگی با بسیاری از علائم دیگر از جمله سردرد همراه است. دلیل اصلی سردردهای افسردگی سطح پایین سروتونین است که در افسردگی شایع است.
همچنین ممکن است علائم زیر در فرد مشاهده شوند:
- پرخوری یا کم اشتهایی
- افزایش یا کاهش وزن
- تحریک پذیری
- افکار خودکشیگرایانه
- کمبود علاقه
توجه داشته باشید که گاهی اوقات آپنه خواب به عنوان افسردگی تشخیص داده میشود و سردرد صبحگاهی در هر دو حالت مشترک است.
دندان قروچه در خواب
دندان قروچه در خواب زمانی است که شما در شب دندانهای خود را روی هم فشار داده و میسایید. دندان قروچه به عضلات و در طول شب به بسیاری از ساختارهای صورت فشار میآورد. این روند میتواند منجر به بروز درد در هر نقطه از چانه تا بالای سر شود.
دندان قروچه در خواب ممکن است علائم دیگری داشته باشد:
- درد فک
- صداهای فک
- آسیب به دندان
- صدای زنگ در گوش و سایر علائم مربوط به گوش
اگر در خواب دندان قروچه میکنید ممکن است فردی که کنار شما میخوابد از صدا شکایت کند. همچنین ممکن است صبح متوجه مواد شنمانندی در دهان خود شوید یا با گذشت زمان دندانها به سرعت دچار فرسودگی شوند.
برخی از پزشکان سریعاً داروهای شل کننده عضلات را برای دندان قروچه توصیه میکنند. اگرچه این داروها مؤثر هستند اما روشهای غیر دارویی دیگری نیز برای کاهش دندان قروچه وجود دارند.
میگرن
عوامل محرک بالقوه زیادی برای میگرن وجود دارند و یکی از مواردی که افراد قادر به کنترل آن نیستند کاهش سطح اندورفین در طول شب است. اندورفین مسکن طبیعی بدن است و گاهی اوقات وقتی این سطح کاهش مییابد، میگرن و سایر سردردها ناگهان جهش مییابند و بیداری بسیار دردناکی را ایجاد میکنند. علاوه بر این عضلات متعددی در سر با میگرن مرتبط هستند. دندان قروچه میتواند این عضلات را تحت فشار قرار دهد و بنابراین میگرن را تحریک کند. میگرن با کافئین نیز مرتبط است و گاهی اوقات ترک مصرف کافئین به عنوان راهی برای درمان میگرن توصیه میشود. هرچند این امر خطر ایجاد سردرد را به همراه دارد.
علائم مرتبط با میگرن عبارتند از:
- حساسیت به نور
- حساسیت به صدا
- حالت تهوع
- تاری دید یا دید مبهم
میگرن با آپنه خواب نیز ارتباط دارد. درمان آپنه خواب نه تنها از سردردهای صبحگاهی جلوگیری میکند، بلکه میتواند به طور چشمگیری میزان وقوع کلی میگرن شما را حتی تا 92 درصد کاهش دهد. این خبر خوبی برای افراد مبتلا به میگرن است زیرا اغلب در یافتن درمانهای موفقیتآمیز میگرن مشکل دارند.
درمان سردرد صبحگاهی
برخی نکات ساده برای درمان سردردهای صبحگاهی وجود دارند. در ادامه به تعدادی از این موارد اشاره شده است:
کرم کپسایسین
احتمالاً کرمهای کپسایسین را در داروخانه دیدهاید و تصور کردهاید که این کرم فقط برای دردهای عضلانی کاربرد دارد در حالی که این کرم میتواند سردرد صبحگاهی شما را تسکین دهد. «مطالعات نشان دادهاند که کپسایسین، ماده فعال کائن روی ماده P که تعدیل کننده درد است تأثیر میگذارد». وقتی ماده P کمتری وجود داشته باشد مغز پاسخی تحت عنوان «از ارائه خدمات معذوریم» را میفرستد. به این ترتیب فرد احساس آرامش پیدا میکند و در اثر این فریب بدن هیچ دردی را احساس نخواهد کرد. کرمهای کپسایسین در ابتدا ممکن است احساس سوزش یا خارش ایجاد کنند، اما این مشکل با هر بار استفاده کاهش مییابد. حتماً دستهایتان را پس از مالیدن کرم به شقیقههای خود بشویید. این داروهای خانگی مؤثر را برای تسکین سردرد سینوسی امتحان کنید.
داروهای بدون نسخه
داروهای بدون نسخه برای سردردهای صبحگاهی گزینهای محبوب هستند. برخی از این داروها سازگاری بیشتری با دستگاه گوارش دارند به خصوص هنگامی که معده خالی است. بهتر است پس از صبحانه مقدار توصیه شده را مصرف کنید. مصرف قرص بیشتر از مقدار توصیه شده موجب رفع سریعتر سردرد نمیشود. بعضی از پزشکان مسکنهای بدون نسخه مانند داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAID) مانند ناپروکسن (آلو) یا ایبوپروفن (ادویل یا موترین) را توصیه میکنند. این داروها بهترین نوع مسکن بدون نسخه برای هر نوع درد محسوب میشوند.
کشش
بیدار شدن از خواب همراه با سردرد ممکن است به دلیل وضعیت خوابیدن شما باشد. «ما همیشه باید وضعیت خواب خود از جمله موقعیت گردن و بالشهایی که برای خواب استفاده میشوند را ارزیابی کنیم زیرا این عوامل باعث اسپاسم گردن و در نتیجه بروز سردرد صبحگاهی میشوند». از استفاده از بالشهای خیلی نرم یا خیلی محکم خودداری کنید تا سر بیش از حد کشیده یا خمیده قرار نگیرد. از یک بالش نسبتاً سفت استفاده کنید که گردن را در وضعیت خنثی نگه دارد.
بستههای سرد و گرم
مبتلایان به سردرد تنشی یا سردرد در اثر انقباض عضلانی احتمالاً بستههای گرم را ترجیح میدهند (این موضوع به شخص مبتلا بستگی دارد). هنگام استفاده از بستهها یا دوش آب گرم اطمینان حاصل کنید که خیلی داغ نباشند. چنان چه بستهها یا آب داغ باشند گاهی با ایجاد اسپاسم عضلانی نتیجه عکس به دست خواهد آمد و در موارد شدید ممکن است باعث سوختگی شوند. مراقب باشید که هنگام استفاده از پد گرم کننده خوابتان نبرد. بسته یخ را به مدت 15 دقیقه روی محل مورد نظر بگذارید و سپس 15 دقیقه بردارید. بستههای یخ را باید روی پیشانی و شقیقهها و بستههای گرم را روی گردن و قسمت خلفی سر قرار دهید.
از مغز خود استفاده کنید
بعد از یک شب بیقراری و خواب ناراحت با سردرد بیدار میشوید؟ در اثر مشکلات و غم و اندوه بدن دچار تنش میشود و نتیجه آن عضلات متشنج و سردرد است. ممکن است خیلی روی مشکلی که باعث ناراحتی شما میشود کنترل نداشته باشید اما میتوانید با حفظ آرامش و ریلکس کردن بدن تا حد امکان با آن کنار بیایید. یکی از راههای انجام این کار استفاده از پسخوراند زیستی است. پسخوراند زیستی تکنیکی است که از مغز خود شخص برای کنترل بدن استفاده میکند. «تمرینهای آرام سازی مانند تصویرسازی ذهنی و تجسم هدایتشده میتوانند با شل کردن عضلات و افزایش جریان خون و اکسیژن به مغز موجب تسکین سردرد صبحگاهی شوند.
خوردن غذا
هفت تا هشت ساعت خواب مفید است اما اگر گرسنه بخوابید کاهش قند خون باعث بروز سردرد میشود. بیماران دیابتی گاهی با سردرد هیپوگلیسمی از خواب بیدار میشوند اما حتی اگر دیابت نداشته باشید و با معده خالی بخوابید ممکن است دچار سردرد شوید. همین مسئله در صورت دهیدراته شدن بدن طی روز قبل صادق است. صبحانه بخورید و با نوشیدن هشت اونس آب از دهیدراته شدن جلوگیری کنید. سپس به تدریج در طول روز مقدار آب مصرفی را افزایش دهید. اگر به یکباره مقدار زیادی آب مصرف کنید، بدن نمیتواند به درستی از آن استفاده کند و همچنان دهیدراته خواهید ماند.
قدم بزن و دور شو
ضرب المثل قدیمی «قدم بزن و دور شو» به آرام شدن پس از مشاجرهای سخت اشاره دارد. اگر دچار سردرد صبحگاهی هستید کفشهای خود بپوشید و برای پیاده روی بیرون بروید. ورزش باعث میشود تا مغز اندورفینهای ضد درد را آزاد و به شما در رفع سردرد کمک کند. در صورت امکان با دوست خود برای ورزش کردن قرار بگذارید و در خصوص موضوعی که موجب کج خلقی شما شده است صحبت کنید. در این حالت نه تنها احساس بهتری خواهید داشت بلکه شاید برای مشکل خود نیز راه حلی بیابید.
اسطوخودوس
هنگامی که با سردرد صبحگاهی از خواب بیدار میشوید میتوانید مقداری اسطوخودوس ببوئید. طبق مطالعهای که انجام شده است بوییدن روغن عصاره اسطوخودوس میتواند راهی مطلوب برای از بین بردن سردرد صبحگاهی باشد. افراد شرکت کننده در این مطالعه در طول سردرد میگرنی به مدت 15 دقیقه روغن اسطوخودوس را استنشاق کردند: در 92 نفر از 129 شرکت کننده سردرد به طور کامل یا جزئی پس از بوییدن اسطوخودوس از بین رفت. روغن اسطوخودوس را به پشت گردن، شقیقه و مچ دست خود بمالید تا سردردتان برطرف شود.
مراقبه
مراقبه نه تنها استرس را کاهش میدهد بلکه موجب تسکین سردرد صبحگاهی نیز میشود. محققان دریافتند که اثرات مراقبه با درمان دارویی قابل مقایسه هستند. شواهد اولیه نشان میدهند که سردرد ممکن است در نتیجه بهبود بدون قاعده استرس باشد و مراقبه میتواند باعث تغییر مؤثر در ضربان قلب و تابآوری در برابر استرس گردد. برای شروع بنشینید یا در یک وضعیت راحت دراز بکشید، چشمان خود را ببندید و بر تنفس خود تمرکز کنید، در همین حالت بمانید و اجازه دهید افکار بدون توجه زیاد به آنها از ذهنتان عبور کنند. هرچه بیشتر تمرین کنید ذهن خود را بهتر آرام خواهید کرد.
کافئین در شب
اگر ساعت زنگدار شما تنها چیزی نیست که زنگ میزند بنابراین ممکن است به سردردهای مربوط به خواب (یا سردرد ساعت زنگدار) مبتلا هستید. سردرد مربوط به خواب یک اختلال نادر است که نمیتواند به بیماری دیگری نسبت داده شود. «این سردرد در سنین 60 و 70 سالگی موجب بروز مشکلاتی در فرد میگردد و نشانه آن درد متوسطی است که از صبح زود شروع میشود.» رایجترین روش درمانی جالب استفاده از کافئین مانند یک فنجان قهوه در شب است. دلیل تأثیر کافئین مشخص نیست اما در درمان سردرد مربوط به خواب در برخی افراد مؤثر است. سایر درمانهای شبانه شامل استفاده از لیتیوم یا داروهای ضد التهاب هستند.
کافئین در صبح
صبح روز شنبه با سردرد بیدار میشوید؟ چنین سردردی میتواند به دلیل عدم مصرف کافئین در افرادی ایجاد شود که عادت به نوشیدن روزانه قهوه یا چای دارند. احتمالاً این مشکل در افرادی بروز میکند که در طول روزهای کاریِ هفته عادت به نوشیدن قهوه صبحگاهی دارند اما در آخر هفتهها نوشیدن آن را فراموش میکنند. در نتیجه این افراد حدود ساعت 11 صبح دچار سردرد میشوند. اگر چنین مشکلی دارید یک فنجان قهوه یا نوشیدنی معمول حاوی کافئین خود را بنوشید. قاعدتاً پس از صرف صبحانه احساس بهتری خواهید داشت.
