رگ به رگ شدن یا پیچ‌خوردگی گردن، صدمه‌ای است که هنگام ضربه شدید به عقب یا جلو به گردن وارد می‌شود. ساختارهای درگیر در این آسیب شامل عضلات، رباط‌ها، تاندون‌ها، دیسک‌ها و اعصاب گردن هستند. رگ به رگ شدن گردن معمولاً در 1 هفته تا 3 ماه، بر اساس شدت آسیب وارد شده، با درمان مناسب قابل برطرف شدن است.
ستون فقرات گردنی چیست؟
ستون فقرات یکی از مهم‌ترین قسمت‌های بدن است. ستون فقرات قاعده و پایه جمجمه را به بقیه بدن متصل میکند. نخاع توسط استخوان‌هایی به نام مهره‌ها محافظت می‌شود. این مهره‌ها از اعصاب نخاع در برابر صدمات ناگهانی و نفوذکننده محافظت می‌کنند که اگر نباشند باعث آسیب شدید عصبی می‌شوند. ستون فقرات به‌خودی‌خود به مناطق مختلف از جمله ستون فقرات گردنی (سرویکال)، صدری (توراسیک)، کمری (لومبار) و ساکرال تقسیم می‌شود. ناحیه‌ی گردنی ستون فقرات، در قسمت بالا و درست زیر قاعده جمجمه قرار دارد. ستون فقرات گردنی متحرکترین قسمت ستون فقرات است. این تحرک آن را انعطافپذیر کرده، اما درعینحال مستعد آسیبدیدگی در تصادفات و سوانح آسیبزا میکند.
همان‌طور که در بالا گفته شد، ستون فقرات به چند بخش تقسیم می‌شود که قسمت بالای آن ناحیه‌ی گردنی یا سرویکال است. برای اینکه گردن به جلو و عقب خم شود، بافت‌های عضلانی وجود دارند که این حرکات را پشتیبانی می‌کنند. برخی از رباط‌ها و تاندون‌های مهم، این عضلات را به استخوان متصل می‌کنند. در برخی موارد، مانند تصادفات آسیبزا، این عضلات، تاندون‌ها و رباط‌ها ممکن است بیش‌ازحد معمول کشیده شوند. هنگامی که این اتفاق می‌افتد، رشته‌های عضلانی ممکن است تا حدودی پاره شوند. رباط‌ها و تاندون‌ها ممکن است تا حدی از ستون فقرات جدا شوند. به این آسیب، رگ به رگ شدن گردن گفته می‌شود که تحت عنوان رگ به رگ شدن ستون فقرات نیز شناخته می‌شود. این آسیب می‌تواند بسیار دردناک باشد و بهبودی از آن می‌تواند چندین هفته یا چند ماه طول بکشد. در موارد بسیار شدید، افراد ممکن است تا آخر عمر این درد را داشته باشند.
علت رگ به رگ شدن گردن
علت‌های متعددی وجود دارد که ممکن است منجر به رگ به رگ شدن گردن و ستون فقرات شوند. برخی از دلایلی که ممکن است فرد دچار آسیب شلاقی و رگ به رگ شدن گردن شوند، عبارت‌اند از:
- تصادف با وسیله نقلیه: بدون شک، این یکی از رایج‌ترین مکانیسم‌های رگ به رگ شدن گردن است. در یک سانحه رانندگی، نیروها و فشارهای خیلی قوی وارد می‌شوند که می‌توانند باعث شوند فرد به سرعت جهت خود را تغییر دهد. حتی اگر فرد کمربند ایمنی خود را بسته باشد، اما با این حال هیچ محدودیتی برای سر وجود ندارد. این باعث می‌شود که گردن به سرعت به جلو و عقب بچرخد. این حرکات پرفشار باعث می‌شوند که تاندون‌های داخلی و اطراف ستون فقرات گردنی کشیده و منجر به رگ به رگ شدن گردن شوند.
- تصادف با دوچرخه: اکثراً این جمله را شنیده‌ایم که وقتی کسی دوچرخه سواری را یاد می‌گیرد، هرگز آن را فراموش نمی‌کند. متأسفانه، مهم نیست که شخص در هنگام دوچرخه سواری چقدر راحت و مسلط است، تصادف می‌تواند برای همه رخ دهد. شاید این به دلیل مشکل کمبود تجهیزات باشد. شاید دوچرخه سوار با یک وسیله نقلیه موتوری برخورد کند. حتی اگر یک کلاه ایمنی بتواند از فرد در برابر ضربه مغزی محافظت کند، باز هم ممکن است آسیب شلاقی به ستون فقرات گردنی او وارد شود.
- سرخوردن و سقوط: یک سانحه ناشی از سرخوردن و سقوط نیز می‌تواند منجر به رگ به رگ شدن گردن شود. هنگامی که فرد سر می‌خورد و می‌افتد، چه روی زمین خیس باشد یا پیاده رُوی یخ زده، ممکن است سر و گردن او به زمین برخورد کند. در این آسیب ممکن است تاندون‌ها و رباط‌های ستون فقرات گردنی او تحت فشار قرار بگیرد که می‌تواند منجر به رگ به رگ شدن شدید گردن شود.
در نهایت، این موارد تنها تعدادی از دلایل و مکانیسم‌های بی‌پایانی است که از طریق آن‌ها افراد می‌توانند دچار رگ به رگ شدن ستون فقرات گردنی شوند. گاهی اوقات، ممکن است افراد قادر به گفتن این که کمرشان آسیب دیده است نباشند. درک برخی از رایج‌ترین علائم که نشان دهنده درد رباط‌های گردن است، در همه موارد حیاتی است.
عوامل خطر
ریسک این آسیب با عوامل زیر افزایش می‌یابد:
- آرتروز ستون فقرات
- موقعیت‌هایی که احتمال بروز حوادث یا صدمات را بیشتر میکند، از جمله ضربه با سر در بازی (نیزه زدن)، کله زدن (با سر به حریف زدن) و فرود آمدن روی قسمت بالای سر
- ورزش‌های پرخطر شامل فوتبال، راگبی، کشتی، هاکی، اتومبیلرانی، ژیمناستیک، شیرجه، کاراته مبارزه‌ای و بوکس
- آمادگی نداشتن گردن (از لحاظ انعطاف‌پذیری و قدرت)
- آسیب قبلی به گردن
- تکنیک تکل زدن ضعیف
- تجهیزات نامناسب در ورزش یا رانندگی
علائم رگ به رگ شدن گردن
اگر فردی دچار رگ به رگ شدن گردن شود، علائم مختلفی را ممکن است مشاهده کند. لازم است که به خاطر داشته باشیم که برخی از افراد ممکن است بیش از یکی از این علائم را تجربه کنند در حالی که برخی دیگر ممکن است تنها یکی از علائم را داشته باشند. اگر این علائم پس از یک حادثه آسیبزا ظاهر شود، باید به بیمارستان مراجعه کنید. برخی از شایع‌ترین علائم رگ به رگ شدن گردن عبارت‌اند از:
- درد مزمن و آزاردهنده در گردن که با حرکت، به ویژه با چرخش گردن بدتر می‌شود.
- دردی که بلافاصله پس از حادثه ظاهر نمی‌شود، اما معمولاً یک یا دو روز بعد بروز میکند.
- احساس گرفتگی عضلات و اسپاسم در گردن و شانه‌ها.
- سردرد مزمن که بدترین حالت آن در پشت سر و در قسمت پایه یا قاعده جمجمه است.
- گلو دردی که با خوردن و بلعیدن بدتر می‌شود.
- افزایش تحریک پذیری، خستگی و مشکل در خوابیدن.
- مشکل در تمرکز در هنگام کار.
- بی‌حسی متناوب در انگشتان دست و مچ دست.
- کاهش دامنه حرکتی گردن، شامل حرکت به اطراف و بالا و پایین.
- احساس گزگز کردن یا دردهایی تیر کشنده در بازوها و دست‌ها.
این یک لیست طولانی از علائم است که می‌تواند نشان دهنده رگ به رگ شدن حاد گردن باشد. بسته به محل دقیق رگ به رگ شدن و شدت آسیب، ممکن است افراد بیش از یکی از این علائم را داشته باشند. پزشک قبل از تشخیص خود، زمان بروز این علائم و شدت آن‌ها را از شما می‌پرسد. پس از تکمیل شرح‌حال کامل، معاینه فیزیکی باید انجام گیرد.
عوارض و مشکلات ناشی از آن
اگرچه بسیاری از افرادی که دچار رگ به رگ شدن ستون فقرات گردنی می‌شوند، بهبودی کاملی می‌یابند، اما برخی دیگر ممکن است دچار عوارض جدی شوند. برخی از این عوارض عبارت‌اند از:
- درد مزمن: یکی از جدی‌ترین عوارض ناشی از این آسیب، درد مزمن است. یک رگ به رگ شدگی مزمن در گردن ممکن است ریشه‌های عصبی را از خود ستون فقرات گردنی بیرون بکشد. هنگامی که این اتفاق می‌افتد، فرد دچار دردهای مزمن و تیرکشنده ای می‌شوند که در پشت، شانه‌ها و به سمت بازوها حرکت میکند.
- از دست دادن كاركرد حركتی: عارضه دیگری که ممکن است ایجاد شود، از دست دادن كاركرد حركتی است. اگر عصب‌ها به شدت آسیب ببینند، فرد ممکن است احساس خستگی و ضعف زیادی در بازوها و شانه‌ها داشته باشد. این عارضه می‌تواند به یک مسئله دائمی تبدیل شود که بازگشت به محل کار یا تحصیل را برای فرد دشوار خواهد کرد.
هنگامی که فردی در پی تصادف با اتومبیل دچار عوارض ناشی از آسیبی مانند رگ به رگ شدن گردن می‌شود، باید حتماً درخواست کمک کند.
تشخیص
معاینه فیزیکی برای رگ به رگ شدن گردن
بعد از این که پزشک یک شرح‌حال کامل از بیمار گرفت و مکانیسم حادثه و علائم ظاهر شده را بررسی کرد، معاینه فیزیکی را انجام می‌دهد. چند مانور مختلف وجود دارد که پزشک احتمالاً آن‌ها را انجام می‌دهد. برخی از این کارها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- اندازه‌گیری دامنه حرکتی گردن، هم در حرکت بالا و پایین و حرکت از پهلو به پهلو.
- خم و راست کردن بازوها، مچ دست و انگشتان تا پزشک بررسی کند و ببیند که آیا سطح درد تغییر میکند یا خیر.
- اندازه‌گیری دامنه حرکتی شانه‌ها.
- اعمال فشار در امتداد شانه‌ها، بازوها، کمر، گردن و سر، برای بررسی هرگونه علائمی از درد و حساسیت نقطه‌ای.
- تست کردن احساس در امتداد شانه‌ها، بازوها و پشت تا ببیند آیا بی‌حسی یا احساس سوزن سوزن شدن وجود دارد یا خیر.
- ارزیابی تونوس و قدرت گروه‌های مختلف عضلانی در قسمت بالای بدن.
پس از انجام این معاینات، پزشک به فرد اطلاع می‌دهد که در آینده چه اتفاقی قرار است بیافتد. در برخی موارد، پزشک ممکن است تمام اطلاعات لازم برای تشخیص رگ به رگ شدن گردن را در اختیار داشته باشد. در موارد دیگر، ممکن است به انجام تکنیک‌های تصویربرداری نیاز داشته باشد.
تکنیک‌های تصویربرداری که ممکن است برای رد صدمات دیگر لازم باشد
پس از تکمیل شرح‌حال و معاینه فیزیکی بیمار، پزشک ممکن است نیاز به انجام اسکن‌های تصویربرداری داشته باشد. برخی از روش‌های تصویربرداری که ممکن است پزشک نیاز داشته باشد شامل عکس‌برداری رادیولوژی، سی‌تی‌اسکن یا ام آر آی می‌باشد. این تصاویر نه تنها برای بررسی ستون فقرات بلکه برای استخوان‌های داخل و اطراف محل آسیب نیز ضروری هستند.
- عکس‌برداری رادیولوژی: عکس‌برداری رادیولوژی با اشعه‌ایکس یکی از قدیمی‌ترین روش‌های تصویربرداری پزشکی است. در عکس‌برداری رادیولوژی، یک پرتوی ایکس دوبعدی تابش می‌شود و بر اساس چگالی مواد، تصویری ایجاد می‌شود. معمولاً این رادیوگرافی برای اطمینان از اینکه شکستگی استخوان در ستون فقرات، بازوها و شانه‌ها وجود دارد یا ندارد سفارش می‌شود.
- سی‌تی‌اسکن: سی‌تی‌اسکن را می‌توان همانند عکس رادیوگرافی ولی به‌صورت سه‌بعدی تصور کرد. سی‌تی‌اسکن، مانند عکس‌برداری رادیولوژی، تصاویر را بر اساس چگالی موادی که از آن عبور میکند، تولید میکند. از طرف دیگر، این یک تصویر سه‌بعدی است، بنابراین بسیار دقیق‌تر است. این اسکن ممکن است برای دیدن و بررسی جمجمه و اطمینان از اینکه با آسیب ستون فقرات، سر نیز آسیب ندیده باشد، سفارش شود.
- اسکن ام آر آی: در صورت وجود هرگونه تردیدی که ممکن است خود نخاع آسیب دیده باشد، احتمالاً اسکن ام آر آی باید انجام شود. در این اسکن از هیچ اشعه‌ای استفاده نمی‌شود که این یک مزیت بزرگ محسوب می‌شود. البته زمان انجام آن، طولانی‌تر است. این اسکن تصاویر کاملاً مفصل و با جزئیات کاملی را ایجاد میکند، بنابراین برای مشاهده اعصاب کوچک در ستون فقرات عالی است.
این اسکن‌های تصویربرداری که برای اطمینان از عدم وجود سایر آسیب‌های مرتبط انجام می‌شوند، از اهمیت حیاتی برخوردار هستند. در صورت نیاز به آن‌ها، ممکن است بخشی از یک اورژانس پزشکی باشند. در بسیاری از موارد، این اسکن‌های تصویربرداری طبیعی هستند؛ که در این موارد، تشخیص انجام می‌شود و روند درمان می‌تواند آغاز گردد.
گزینه‌های درمانی برای رگ به رگ شدن گردن
درمان اولیه معمولاً شامل داروها و استفاده از کیسه یخ برای تسکین درد، انجام تمرینات کششی و تقویتی و اصلاح فعالیت است که در ابتدا باعث ایجاد مشکل رگ به رگ شدگی شده است. همه این موارد را می‌توان در صورت آسیب حاد در خانه انجام داد، اگرچه برای موارد حاد یا مزمن، فیزیوتراپی نیز ممکن است مفید باشد. در صورت شدید بودن علائم، استفاده از گردن بند طبی نرم، پد دار، پارچه‌ای یا گردن بند طبی سخت از جنس پلاستیکی تا زمان کاهش درد توصیه می‌شود. با داخل کشیدن چانه و شکم در حالت نشسته یا ایستاده، وضعیت قرارگیری بدن خود را بهتر کنید. همچنین روی یک صندلی سفت و محکم بنشینید و باسن خود را به قدری به عقب بکشید که به پشت صندلی برسد. بدون بالش بخوابید و به جای آن از یک حوله کوچک رول شده به قطر 5 سانتی‌متر استفاده کنید، یا از بالش مخصوص گردن یا گردن بند طبی نرم استفاده کنید. خوابیدن در وضعیت بدنی نامناسب باعث کند شدن روند بهبودی می‌شود. اگر فشاری بر ریشه عصبی وارد شده است و دچار بی‌حسی و ضعف در دست یا بازو شده‌اید، ممکن است استفاده از دستگاه و تجهیزات تراکشن گردن به شما توصیه شود. این دستگاه را می‌توانید بر روی درب اتاق آویزان کرد. به ندرت پیش می‌آید که جراحی برداشتن دیسک آسیب دیده ضروری باشد. اگرچه، تنگ شدن کانال نخاعی که ممکن است مادرزادی باشد یا در نتیجه افزایش سن، ممکن است نیاز به جراحی داشته باشد تا فشار از روی نخاع کاسته شود.
استراحت
مهم‌ترین بخش از درمان برای این آسیب، استراحت کردن است. عضلات و تاندون‌ها به زمان نیاز خواهند داشت. این به آن معنا نیست که گردن باید بدون حرکت باشد. اگرچه، افراد باید برای مدتی بعد از آسیبدیدگی، از انجام حرکات پرفشار اجتناب کنند.
گردن بند طبی
افرادی که دچار رگ به رگ شدگی گردن شده‌اند، ممکن است برای محافظت از گردن خود نیاز به گردن بدن طبی نرم داشته باشند. این گردن بند طبی می‌تواند تا حدی حمایت مورد نیاز سر را تأمین کند و بخشی از فشار بر تاندون‌ها و رباط‌ها را کاهش دهد. این کار به رباط‌ها و تاندون‌ها زمان می‌دهد تا بهبود یابند.
دارو
داروهای بدون نسخه
بسیاری از افراد برای تسکین درد خود نیاز به مصرف دارو دارند. برخی از داروهای مسکن رایج عبارت‌اند از تایلنول و موترین. این داروها بدون نسخه به فروش می‌رسند و می‌توانند به کاهش التهاب کمک کنند. برای بسیاری از افراد، مصرف این داروها کافی است. اگرچه در برخی موارد، داروهای قوی‌تری ممکن است نیاز باشد.
داروهای شل کننده‌ی عضلانی
برخی از افراد می‌توانند برای تسکین تنش و فشار در عضلات، به داروهای شل کننده‌ی عضلانی نیاز داشته باشند. برای کسانی که اسپاسم و گرفتگی دارند، این داروها معمولاً ضروری است. یک نمونه از این داروها، فلکسریل است. این یک داروی مؤثر برای کسانی است که دچار رگ به رگ شدگی شدید شده‌اند. البته این دارو می‌تواند باعث خواب آلودگی شود. افرادی که از این دارو استفاده می‌کنند، باید هنگام رانندگی خیلی احتیاط کنند.
استفاده از یخ و گرما
استفاده‌ی متناوب از یخ و گرما، یک گزینه درمانی مؤثر برای رگ به رگ شدن گردن است. یخ برای رفع التهاب و کاهش استرس استفاده می‌شود. اگرچه، یخ باعث انقباض ماهیچه‌ها نیز می‌شود؛ بنابراین، اغلب دامنه حرکت گردن را کاهش می‌دهد. برای رفع این مشکل، می‌توان از گرما برای شل شدن ماهیچه‌ها و بهبود دامنه حرکتی استفاده کرد. باید در طول روند بازیابی اولیه، هم از سرما و هم از گرما چندین بار به‌صورت متناوب استفاده شود.
ماساژ
افرادی که دچار رگ به رگ شدگی شدید گردن شده‌اند نیز باید ماساژ درمانی برای آن‌ها در نظر گرفته شود. بعد از یک آسیب شدید، اسید لاکتیک ممکن است در داخل عضلات جمع شود. ماساژ می‌تواند به آزادسازی اسید لاکتیک از گردن کمک کرده و احساس راحتی بیشتری را در گردن ایجاد کند. ماساژ همچنین می‌تواند به شل شدن رشته‌های عضلانی و بازگرداندن انعطاف‌پذیری رباط‌ها و تاندون‌ها کمک کند.
به طور کلی، اکثر افرادی که دچار رگ به رگ شدن گردن می‌شوند، در مدت یک ماه بهبود می‌یابند. برخی از افراد حتی ممکن است متوجه صاف شدن ستون فقرات گردنی خود شوند. از طرفی دیگر، برخی افراد ممکن است دچار عوارض جدی شوند.
اقدامات پیشگیرانه
- در ورزش‌ها، از تکنیک مناسب استفاده کنید (از برخورد با سر، تکل و سر زدن خودداری کنید؛ از تکنیک‌های مناسب افتادن برای جلوگیری از فرود آمدن روی سر استفاده کنید).
- بدن خود را در آمادگی خوبی حفظ کنید، از جمله قدرت و انعطاف‌پذیری گردن و همچنین آمادگی قلبی تنفسی‌تان را حفظ کنید.
- قبل از هر تمرین یا مسابقه بدن خود را به خوبی گرم کنید و کشش دهید.
- برای حضور در ورزش‌های برخوردی، از تجهیزات محافظتی مانند گردن بند طبی (کلار) نرم پددار استفاده کنید.
