زونا عفونت ناشی از ویروس واریسلازوستر است .همان ویروسی که باعث آبله مرغان می‌شود. حتی پس از پایان عفونت آبله مرغان، ویروس ممکن است سال‌ها در سیستم عصبی شما زندگی کند و دوباره به صورت زونا فعال شود. از زونا ممکن است به عنوان تبخال زرد نیز یاد شود. این نوع عفونت ویروسی با بثورات قرمز پوستی مشخص می‌شود که می‌تواند باعث درد و سوزش شود. زونا معمولاً به صورت تاول نواری در یک طرف بدن و به طور معمول در تنه، گردن یا صورت ظاهر می‌شود.
زونا بعد از 50 سالگی بیشتر دیده می‌شود اما در شخصی که قبلاً به آبله مرغان مبتلا شده باشد، می‌تواند در هر سنی ظاهر شود. در این مقاله درباره بهترین راه‌های درمان زونا در اصفهان بیشتر توضیح داده خواهد شد.
علل
زونا از VZV ناشی می‌شود، همان ویروسی که باعث آبله مرغان می‌شود. پس از بهبودی از آبله مرغان، ویروس در بدن باقی می‌ماند. در گانگلیون ریشه پشتی سیستم عصبی محیطی به صورت خاموش زندگی می‌کند.
VZV متعلق به گروهی از ویروس‌ها است که ویروس‌های تبخال نامیده می‌شوند. به همین دلیل است که به زونا “هرپس زوستر” نیز می‌گویند. همه ویروس‌های تبخال می‌توانند در سیستم عصبی پنهان شوند، جایی که می‌توانند به طور نامحدود در حالت نهفته باقی بمانند.
در شرایط مناسب، ویروس هرپس زوستر می‌تواند “دوباره فعال شود”، مانند بیدار شدن از خواب زمستانی و به سمت رشته‌های عصبی حرکت کرده و باعث ایجاد یک عفونت فعال جدید شود. علت این امر معمولاً روشن نیست اما ممکن است هنگامی اتفاق بیفتد که چیزی سیستم ایمنی بدن را تضعیف کرده و باعث فعال شدن مجدد ویروس شود.
عوامل خطر و عوامل تحریک کننده
عوامل خطر و عوامل احتمالی شامل موارد زیر است:
- سن بالا
- برخی از سرطان‌ها یا روش‌های درمان سرطان
- اچ آی وی
- درمان‌هایی که سیستم ایمنی را سرکوب می‌کنند
- استرس یا جراحت
علائم زونا
زونا معمولاً یک طرف بدن را درگیر می‌کند که غالباً در کمر، سینه، شکم یا پشت است. علائم همچنین می‌توانند در صورت، چشم، دهان، یا گوش ظاهر شوند. این ویروس همچنین می‌تواند برخی اندام‌های داخلی را نیز تحت تأثیر قرار دهد.
زونا به طور معمول بر یک گانگلیون عصبی حسی نزدیک به نخاع تأثیر می‌گذارد که گانگلیون ریشه پشتی نامیده می‌شود. به همین دلیل است که علائم در مناطق خاصی از بدن رخ می‌دهد، نه در سراسر بدن. این درد ناشی از درگیری عصب است.
در واقع برخی از افراد درد دارند اما بثورات ندارند. در عین حال، برخی دیگر ممکن است بثورات و درد را با هم داشته باشند که با علائم دیگری مانند تب، لرز یا سردرد همراه است. علائم می‌توانند بسته به جایی که در بدن ظاهر می‌شوند، از نظر ماهیت متفاوت باشند.
علائم شایع زونا
برخی از شایع‌ترین علائم زونا شامل موارد زیر است
- یک درد مداوم کسل کننده، سوزاننده یا یک درد شدید که می‌آید و می‌رود
- بثورات پوستی که شبیه بثورات آبله مرغان است اما فقط مناطق خاصی را درگیر می‌کند
- تاول‌های پر از مایع که به عنوان بخشی از بثورات ایجاد می‌شوند
علائم روی بدن
بثورات پوستی تاول‌دار ممکن است در یک یا چند نوار مجزا با اعصاب حسی پوست به نام درماتوم ظاهر شوند.
بخش‌هایی که بیشتر در معرض این بثورات هستند، عبارتند از:
- قفسه سینه
- شکم
- پشت
- دور کمر
معمولاً فقط در یک طرف بدن رخ می‌دهد. محل علائم به این بستگی دارد که ویروس در کدام توزیع درماتوم تأثیر بگذارد.
علائم صورت
اگر بثورات صورت را تحت تأثیر قرار دهند، علائم معمولاً فقط در یک طرف ظاهر می‌شوند و معمولاً در اطراف یک چشم و پیشانی است.
این علائم می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- درد در درقسمت آسیب دیده
- بثورات
- ضعف عضلانی
- سردرد
علائم چشم
اگر ویروس روی عصب چشمی تأثیر بگذارد، به این معنی است که فرد مبتلا به تبخال چشمی است.
این مشکل می‌تواند باعث درد، قرمزی و تورم در اطراف چشم و همچنین از بین رفتن موقتی یا دائمی بینایی شود.
علائم گوش
زونا همچنین می‌تواند در گوش یا اطراف گوش ایجاد شود و منجر به اختلال در تعادل و شنوایی و همچنین ضعف عضلانی در ناحیه آسیب دیده صورت شود.
این تغییرات می‌توانند طولانی مدت یا حتی دائمی باشند. فردی که در گوش و چشم خود علائمی احساس می‌کند باید فوراً به پزشک مراجعه کند تا خطر عوارض را کاهش دهد.
علائم دهان
اگر زونا بر دهان تأثیر بگذارد، فرد ممکن است موارد زیر را تجربه کند:
- حساسیت صورت
- درد در دهان
- دندان درد
- ضایعات در بافت‌های سخت و نرم
درد و ناراحتی این علائم می‌تواند خوردن و آشامیدن را دشوار کند.
زونای داخلی
زونا می‌تواند اندام‌های داخلی را نیز تحت تأثیر قرار دهد. در این مورد بثورات پوستی ایجاد نخواهد شد اما مشکلات دیگری ممکن است بوجود بیاید.
به عنوان مثال، محققان شواهدی از زونا در سیستم گوارشی پیدا کرده‌اند که می‌تواند منجر به اختلال در عملکرد دستگاه گوارش و عروق مغز شود. این مشکل ممکن است خطر سکته مغزی و زوال عقل را افزایش دهد.
علائم دیگر
علائم دیگری نیز ممکن است در ارتباط با زونا وجود داشته باشد، از جمله:
- تب
- خستگی
- لرز
- سردرد
- ناراحتی معده
پیشرفت علائم
پیشرفت علائم به طور معمول به شرح زیر است:
- درد، سوزن سوزن شدن، بی‌حسی و خارش قسمت خاصی از پوست را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
- پس از گذشت 2 هفته، بثورات ظاهر می‌شود.
- لکه‌های قرمز و تاول‌های خارش‌دار و پر از مایعات ایجاد می‌شوند و به مدت 3-5 روز ادامه دارند.
- ممکن است تاول‌ها با هم ادغام شوند و یک نوار قرمز سفت را ایجاد کنند که به نظر می‌رسد شبیه سوختگی شدید است. بیمار ممکن است با ملایم‌ترین لمس هم درد احساس کند.
- التهاب ممکن است روی بافت نرم زیر بثورات تأثیر بگذارد.
- بعد از 7-10 روز، تاول‌ها به تدریج خشک شده و پوسته پوسته می‌شوند. با از بین رفتن تاول‌ها، ممکن است جای زخم جزئی ایجاد شود.
زونا معمولاً حدود 2–4 هفته طول می‌کشد. تا زمانی که تاول‌ها خشک نشده و پوسته آن‌ها از بین نرود، مسری است. اکثر افراد فقط یکبار دچار بیماری زونا می‌شوند اما ممکن است در برخی از افراد دوباره عود کند.
آیا زونا دردناک است؟
برخی از افراد مبتلا به زونا فقط علائم خفیف مانند گزگز یا خارش پوست را تجربه می‌کنند. اما برای برخی از افراد می‌تواند بسیار دردناک باشد. حتی یک نسیم ملایم می‌تواند باعث درد شود. برخی از افراد نیز بدون ایجاد بثورات درد شدیدی را تجربه می‌کنند.
درد ناشی از زونا معمولاً در اعصاب قفسه سینه یا گردن، صورت یا کمر رخ می‌دهد. برای کمک به تسکین درد، پزشک ممکن است داروهای ضد ویروسی، ضد التهاب و سایر داروها را تجویز کند.
یک مطالعه نشان داد که درد زونا ممکن است به دلیل مکانیسم‌های ایمنی بدن ما باشد که در اثر فعال شدن مجدد ویروس واریسلا-زوستر ایجاد شده و نحوه عملکرد سلول‌های عصبی – حسی ما را تغییر می‌دهد.
عوارض
زونا به ندرت عوارض ایجاد می‌کند. این عوارض به ویژه در افرادی که دارای نقص سیستم ایمنی هستند بیشتر مشاهده می‌شود.
عوارض احتمالی زونا شامل موارد زیر است:
- نورالژی پست هرپتیک (PHN)
- التهاب مغز یا نخاع، افزایش خطر سکته مغزی، انسفالیت و مننژیت
- مشکلات چشم و بینایی
- ضعف
- مشکلات در تعادل و شنوایی
- آسیب به رگ‌های خونی که می‌تواند منجر به سکته شود
- ذات الریه
حدود 10–18٪ از افراد مبتلا به زونا دچار PHN می‌شوند، این یک عارضه طولانی مدت است که درد بثورات زونا خیلی بیشتر از خود بثورات ادامه می‌یابد.
اگر فردی بعد از 40 سالگی به زونا مبتلا شود، احتمال عوارض آن بیشتر است و با افزایش سن، خطر همچنان افزایش می یابد.
در افراد با سیستم ایمنی ضعیف
افرادی که دارای سیستم ایمنی ضعیف هستند بیشتر در معرض خطر زونا قرار می‌گیرند و علائم و عوارض شدیدی را تجربه می‌کنند.
این شرایط شامل افرادی می‌شود که:
- به سرطان، به ویژه سرطان خون یا لنفوم مبتلا هستند
- HIV داشته باشند
- پیوند عضو انجام داده باشند
- از داروهایی برای سرکوب سیستم ایمنی بدن استفاده کنند، از جمله داروهای شیمی درمانی
در صورت نگرانی از علائم مربوط به زونا، این افراد باید در اسرع وقت به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشند.
آیا زونا مسری است؟
امکان انتقال مستقیم زونا به شخص دیگر وجود ندارد. با این حال، فردی که هرگز آبله مرغان نگرفته است می‌تواند با تماس مستقیم با مایع تاول‌های شخصی که در حال حاضر زونا دارد، ویروس را دریافت کند.
اگر این اتفاق بیفتد و فرد واکسن آبله مرغان را دریافت نکرده باشد، ابتدا دچار آبله مرغان می‌شود نه زونا.
زونا از طریق سرفه یا عطسه پخش نمی‌شود. فقط تماس مستقیم با مایع تراوش شده از تاول‌ها می‌تواند ویروس را پخش کند. بنابراین، پوشاندن تاول‌ها خطر سرایت را کاهش می‌دهد.
لازم به ذکر است که ویروس فقط تا زمانی که تاول برای اولین بار خشک می‌شود، فعال است. انتقال قبل از ایجاد تاول و بعد از تشکیل پوسته امکان پذیر نیست. اگر فرد دچار تاول نشود، ویروس نمی‌تواند سرایت کند.
رعایت اقدامات احتیاطی زیر می‌تواند از انتقال ویروس جلوگیری کند:
- بثورات را بپوشانید.
- دست‌ها را مرتباً بشویید.
- از دست زدن یا خراشیدن بثورات پوستی خودداری کنید.
همچنین مهم است که از تماس با افراد زیر بپرهیزید:
- نوزادانی که نارس هستند یا وزن آن‌ها هنگام تولد کم است
- زنان بارداری که هرگز آبله مرغان یا واکسن آن را نزده‌اند
- کسانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند
تشخیص زونا
بیشتر موارد زونا با معاینه فیزیکی بثورات و تاول‌ها قابل تشخیص است. پزشک همچنین در مورد سوابق پزشکی شما سوال خواهد کرد.
در موارد نادر ممکن است متخصص زونا اصفهان نیاز به نمونه برداری از پوست یا مایعات تاول‌های شما داشته باشد. این نمونه برداری با استفاده از یک سواب استریل برای جمع‌آوری نمونه از بافت یا مایعات انجام می‌شود. سپس نمونه‌ها به آزمایشگاه پزشکی فرستاده می‌شوند تا وجود ویروس را تأیید کنند.
درمان زونا در اصفهان
درمان زونا در اسرع وقت می‌تواند به جلوگیری از عوارض آن کمک کرده و بهبودی شما را تسریع کند. در حالت ایده‌آل، شما باید طی 72 ساعت پس از بروز علائم تحت درمان قرار بگیرید. متخصص برای درمان زونا در اصفهان ممکن است دارو یا تزریق اپیدورال را برای کاهش علائم و کوتاه شدن طول مدت عفونت تجویز کند. درمان خاص زونا توسط ارائه دهنده خدمات بهداشتی شما بر اساس موارد زیر تعیین می‌شود:
- سن، سلامت کلی و سابقه پزشکی شما
- چه مدت از بروز زونا گذشته است (اگر بیش از 2 تا 3 روز از ظهور بثورات گذشته باشد، برخی از داروها تجویز نمی‌شوند)
- وسعت بیماری
- تحمل شما نسبت به داروها، روش‌ها یا روش‌های درمانی خاص
- انتظارات شما برای روند بیماری
- نظر یا اولویت شما
داروها
متخصص زونا اصفهان ممکن است داروهایی را برای جلوگیری از تکثیر ویروس تجویز کند.
درمان زونا با هدف کاهش اثرات ویروس و همچنین مدیریت درد انجام می‌شود. چندین دارو وجود دارد که می‌تواند برای درمان این بیماری مورد استفاده قرار گیرد و متخصص زونا اصفهان در مورد بهترین گزینه‌های درمانی برای شرایط خاص شما صحبت خواهد کرد. اکثر قریب به اتفاق موارد زونا را می‌توان در خانه مدیریت کرد. در بعضی موارد، افراد با نقص سیستم ایمنی یا افرادی که علائم و عوارض شدید دارند ممکن است لازم باشد در بیمارستان بستری شوند.
داروهای ضد ویروس
داروهای ضد ویروس (داروهایی که برای مقابله با عفونت‌های ویروسی استفاده می‌شود) علیه ویروس واریسلا- زوستر استفاده می‌شوند. این داروها به کوتاه شدن روند بیماری، کاهش شدت بیماری و تسریع در بهبود ضایعات پوستی کمک می‌کنند. آن‌ها همچنین می‌توانند به جلوگیری از عوارض احتمالی که گاهی اوقات در اثر زونا ایجاد می‌شوند، کمک کنند. داروهای ضد ویروس وقتی بیشترین تأثیر را دارند که ظرف 72 ساعت پس از اولین ظهور بثورات شروع شوند. با این حال در مواردی (به عنوان مثال در یک فرد با نقص ایمنی)، می‌توان آن را بعد از 72 ساعت نیز شروع کرد. چندین داروی ضد ویروسی وجود دارد که می‌تواند برای این بیماری مورد استفاده قرار گیرد، از جمله آسیکلوویر (Zovirax)، فامسیکلوویر (Famvir) و والاسیکلوویر (Valtrex). در شرایط خاص ممکن است لازم باشد داروی ضد ویروسی وریدی (IV) تجویز شود.
داروهای ضد درد
برای تسکین ناراحتی ناشی از بثورات که گاهی ممکن است شدید باشد، می‌توان از داروی مسکن استفاده کرد. برای برخی از افراد مبتلا به درد زونای خفیف، مسکن‌های بدون نسخه مانند استامینوفن (Tylenol) یا داروی ضد التهاب ایبوپروفن (Motrin یا Advil) ممکن است موثر باشد. افرادی که درد شدیدتری دارند ممکن است به داروی ضد درد مخدر قوی‌تری نیاز داشته باشند.
آنتی هیستامین بدون نسخه
داروهای بدون نسخه آنتی هیستامین مانند دیفن هیدرامین (بنادریل) ممکن است به کاهش خارش موضعی کمک کند.
مدیریت علائم در خانه
نکاتی برای مدیریت علائم عبارتند از:
- استفاده از داروهای تسکین دهنده درد
- کاهش استرس تا حد ممکن
- خوردن وعده‌های غذایی منظم و مقوی
- داشتن یک برنامه ورزشی آرام
- استفاده از لباس‌های گشاد برای راحتی بیشتر
برای تسکین خارش، متخصص زونا در اصفهان موارد زیر را توصیه می‌کند:
- استفاده از لوسیون کالامین
- استحمام در وان گرم و آرد جو دوسر
- قرار دادن یک دستمال مرطوب و خنک روی تاول ها
بیشتر افراد با معالجه در منزل بهبود می‌یابند اما در صورت بروز علائم دیگری مانند تب، فرد باید به دنبال کمک پزشکی باشد. حدود 1-4٪ افراد به دلیل عوارض شدید نیاز دارند در بیمارستان بستری شوند.
درمان درد زونا با تزریق اپیدورال در اصفهان
تزریق استروئید به فضای اپیدورال در کمر در مرحله آشکار شدن زخم‌های پوستی مفید است. این تزریق‌ها اعصاب را پوشانده و باعث باز شدن رگ‌های خونی می‌شود. این روش درمانی به تغذیه اعصاب تحت تأثیر ویروس، کاهش درد و کوتاه شدن مدت زمان حضور بثورات کمک می‌کند.
حتی پس از بهبودی ضایعات و بروز نورالژی پست هرپتیک، انجام تزریق استروئید اپیدورال هنوز خیلی دیر نیست زیرا استروئیدها می‌توانند درد و طول شیوع نورالژی پست هرپتیک را کاهش دهند.
اگر درمان‌های محافظه کارانه (از جمله داروها و تزریق استروئید اپیدورال) نتوانند به اندازه کافی درد بیمار را کاهش دهند، متخصص زونا در اصفهان می‌تواند گزینه‌های درمانی پیشرفته‌تری مانند تحریک نخاع را ارائه دهد.
واکسن
انجام واکسیناسیون می‌تواند از هر دو بیماری آبله مرغان و زونا جلوگیری کند.
برای کودکان: واکسن آبله مرغان
متخصصان ایمونولوژی واکسن واریسلا (واکسن آبله مرغان) را در دوران کودکی توصیه می‌کنند. با تزریق دو دوز واکسن، حداقل 90٪ احتمال جلوگیری از آبله مرغان وجود دارد. جلوگیری از آبله مرغان از بروز زونا نیز جلوگیری می‌کند. کودکان باید اولین دوز را در 12-15 ماهگی دریافت کنند. دوز دوم در 4-6 سالگی دریافت می‌شود.
آزمایشات بی‌خطر بودن واکسن آبله مرغان را نشان داده است، اگرچه ممکن است برخی از کودکان این موارد را تجربه کنند:
- درد در محل تزریق
- تب و بثورات خفیف
- درد و سفتی موقت در مفصل
از زمان شروع واکسیناسیون در کودکان، تعداد موارد زونا کاهش یافته است.
برای بزرگسالان مسن: واکسن زونا
واکسن هرپس زوستر، برای افراد 50 ساله و بالاتر که قبلا آبله مرغان داشته‌اند و بنابراین اکنون VZV نیز دارند، در دسترس است. متخصصان این واکسن را برای کسانی که آبله مرغان یا زونا نداشته‌اند نیز توصیه می‌کنند. واکسن هرپس زوستر می‌تواند به جلوگیری از بروز زونا در افرادی که قبلاً به آن مبتلا شده‌اند، کمک کند.
گزینه‌های موجود برای واکسیناسیون، واکسن Zostavax و واکسن جدیدتری به نام Shingrix است.
بعد از دریافت دو دوز واکسن Shingrix ، فرد بیش از 90٪ در برابر زونا مقاوم می‌شود. این میزان پس از 4 سال به بیش از 85٪ می‌رسد.
چه کسانی نباید واکسن بزنند؟
کسانی که نباید بدون مشورت با پزشک واکسن زونا بزنند، شامل افرادی می‌شوند که:
- به هر یک از اجزای واکسن زونا حساسیت داشته باشند
- سیستم ایمنی ضعیف داشته باشند
- باردار باشند یا ممکن است باردار شوند
نتیجه
هر کسی که به آبله مرغان مبتلا شده باشد می‌تواند به زونا نیز مبتلا شود. بیشتر افراد در عرض 3-5 هفته بهبودی کامل زونا را تجربه می‌کنند اما برخی ممکن است با عوارض شدیدی مواجه شوند. بیشتر افرادی در معرض خطر هستند که سیستم ایمنی ضعیفی دارند.
دریافت واکسن واریسلا در دوران کودکی می‌تواند هم از آبله مرغان جلوگیری کند و هم از بیماری زونا. برای کسانی که در دوران کودکی واکسن نزده‌اند، واکسن‌های دیگر در دسترس است. افراد 50 سال به بالا باید در مورد واکسیناسیون با پزشک خود صحبت کنند.
