اگر دچار زانوی ضربدری هستید، بدانید که این مشکل فقط برای شما نیست. میلیون‌ها نفر دچار انحنای زانو به سمت داخل و فاصله بین مچ پا هستند. زانو ضربدری یا ژنووالگوم مشکلی است که باعث می‌شود پاهای کودک هنگام ایستادن از هم جدا باشد، در حالی که زانوها به هم نزدیک شده‌اند. با این وجود، اگر ناهنجاری زانو ضربدری تا زمانی که کودک به سن 7 سالگی می‌رسد، بهبود نیابد، به این معنی است که مشکلی زمینه‌ای منجر به زانو ضربدری شده است.

زانوی پرانتزی نیز مشکلی است که اطراف زانو رخ می‌دهد و باعث می‌شود که پاها به سمت بیرون قوس داشته باشند، درحالی که کف پای کودک به هم چسبیده است. این مشکل ژنوواروم نامیده می‌شود.

نشانه‌ها و علائم شایع زانوی ضربدری و پرانتزی

وجود زانوی ضربدری یا پرانتزی با کمی محدودیت در اکثر کودکان طبیعی است. ممکن است در چند سال اول رشد کودک، از زمان تولد تا حدود سه سالگی، دچار زانوی پراتزی شوند. پس از سه سالگی، و تا سن 5 سالگی این مشکل تبدیل به زانو ضربدری تبدیل می‌شود و سرانجام پاها تا سن 7 سالگی در حالت طبیعی قرار می‌گیرد.

مراحل تغییر زانوی ضربدری و زانوی پرانتزی در کودکان بطور معمول نگرانی زیادی در والدین ایجاد نمی‌کند، زیرا ظاهر پاها نامناسب نیست. با این وجود، در برخی موارد، اگر مشکل پاها شدید و نمایان شود، ممکن است در والدین نگرانی ایجاد کند.

زانو ضربدری و زانو پرانتزی معمولاً علائمی ایجاد نمی‌کنند و تنها نشانه آن این است که هنگام ایستادن، ظاهر پاها آن را نمایان می‌کند. گرچه در موارد شدید یا پیچیده، کودک ممکن است علائم زیر را داشته باشد:

• درد یا لنگیدن هنگام راه رفتن
• نشانه‌های بیماری بلانت (اختلال رشد استخوان ساق پا)
• نرمی استخوان (اختلال استخوانی)

این احتمال وجود دارد که سندرم‌های بیماری‌های دیگر و علائم آنها با زانو ضربدری و پرانتزی ارتباط داشته باشد.

عوامل شایع زانو ضربدری و زانو پرانتزی

در حالی که عوامل عمومی زانو ضربدری و پرانتزی به دلیل سرعت رشد طبیعی کودکان است، اما موارد شدیدتری نیز وجود دارد که به دلیل عوامل دیگری رخ می‌دهد:

• بیماری بلانت – این مشکل بر رشد استخوان ساق پا اثر می‌گذارد که می‌تواند منجر به زانو پرانتزی شدید در کودکان شود. این مشکل در کودکان سیاه پوست شایع‌تر است و نیاز به جراحی دارد
• اختلال رشد – هنگامی که رشد طبیعی کودک متوقف می‌شود، ممکن است زانو ضربدری یا پرانتزی ایجاد شود
• ضربه – اگر آسیبی به زانوی کودک وارد شود، ممکن است به سطح رشد آن صدمه وارد شده که منجر به زانوی ضربدری یا پرانتزی در طول رشد کودک می‌شود.
• نرمی استخوان – اگر کودک ویتامین دی کافی دریافت نکند یا به دلیل بیماری کلیه، در متابولیسم ویتامین دی مشکلی ایجاد شود، اختلال رشد ایجاد می‌شود که بر استخوان‌های بدن که شامل زانو است، تأثیرگذار است.
• افزایش وزن بیش از حد – اگر شخص دچار چاقی یا اضافه وزن باشد، ممکن است فشار زیادی به زانو وارد شود که می‌تواند باعث ایجاد انحنا یا تشدید آن به سمت داخل شود.
• آرتروز – هر نوع التهاب در مفصل زانو یا در اطراف آن ممکن است منجر به ناهنجاری در پاها شود.

تمامی این عوامل زمینه‌ای که در بالا ذکر شد، می‌تواند منجر به ژنووالگوم شود. اگر فکر می‌کنید که شما یا کودکتان دچار زانوی ضربدری ناشی از بیماری یا آسیب هستید، لازم است به پزشک مراجعه کنید.

تشخیص

همانطور که پیش از این اشاره شد، زانو ضربدری و پرانتزی را می‌توان به عنوان یکی از تأثیرات رشد در سنین خاصی در نظر گرفت. تشخیص معمولاً بر اساس ظاهر جسمانی انجام می‌شود. در کودکان اگر فاصله بین پاها کمتر از 5 سانتی‌متر (در زانوی ضربدری) باشد، یا فاصله بین زانوها کمتر از 5 سانتی‌متر (در زانوی پرانتزی) باشد، بنابراین نگران نباشید. بررسی دوره‌ای این اندازه‌ها، تنها چیزی است که برای نظارت بر این مشکل مورد نیاز است.

در شرایط خاص، تحقیقات بیشتر مانند انجام تصویربرداری اشعه ایکس و آزمایشات خون، ممکن است لازم باشد:

• اگر زانو ضربدری یا پرانتزی بیش از حد طبیعی باشد، مانند زانوی پرانتزی که در کودکان با سن بالای 3 سال و زانوی ضربدری که در کودکان با سن بالای 7 سال رخ می‌دهد
• اگر این مشکل روی یک پا / زانو ایجاد شود
• اگر فاصله بین پاها و زانوها هنگام ایستادن با پاها یا زانوهای نزدیک به هم بیش از 5 سانتی‌متر باشد
• اگر فاصله بین پاها یا زانوها به سرعت افزایش می‌یابد، و سرعت آن بیش از 1.25 سانتی‌متر در شش ماه است
• اگر درد یا لنگیدن یا نشانه‌هایی از مشکلات دیگر مانند بیماری بلانت یا نرمی استخوان وجود داشته باشد

درمان زانوی ضربدری در اصفهان

با وجود اینکه، نیاز به درمان برای زانوی ضربدری یا پرانتزی در کودک محتمل نیست، اما در موارد شدید یا پیچیده، مانند وجود بیماری بلانت، پزشک درمان را توصیه می‌کند. نوع درمان به مشکل کودک بستگی دارد و می‌تواند جراحی یا غیر جراحی باشد. پزشک ممکن است بکارگیری بریس زانو، اسپلینت یا کفش طبی را پیشنهاد دهد. فیزیوتراپی نیز ممکن است توصیه شود.

ورزش‌های زانوی ضربدری

تنها زمانی لازم است برای اصلاح زانوی ضربدری جراحی انجام شود که این مشکل شدید باشد. با این حال، افرادی که دچار زانوی ضربدری خفیف هستند، معمولاً از ورزش و بریس برای اصلاح تدریجی این ناهنجاری استفاده می‌کنند.

انجام ورز‌ش‌های خاص بطور منظم، می‌تواند عضلات پا را صاف کند که در نتیجه به تنظیم راستای صحیح استخوان‌ها در زانوها کمک می‌کند.

چند نمونه از بهترین ورزش‌هایی که برای اصلاح زانوی ضربدری بکار می‌رود، شامل:

لانگ

لانگ یکی از بهترین ورزش‌هایی است که برای زانوی ضربدری استفاده می‌شود، زیرا این ورزش، لگن‌ها و عضلات پا را که مسئول انحنای داخل در زانو است، بکار می‌گیرد.

برای انجام حرکت لانگ مراحل زیر را دنبال کنید:

• صاف بیاستید و دست‌ها را در کنار بدن قرار دهید
• اکنون وزن بدن را روی پای راست قرار داده تا زمانی که آن را در زاویه 90 درجه خم کنید. همچنان که پای راست را خم می‌کنید، پای چپ باید تا جایی که امکان دارد در پشت خود صاف نگه دارید.

حرکت لانگ را 10 تا 12 مرتبه تکرار کنید و سپس با پای چپ جابجا کنید

حرکت استپ آپ

ورزش مناسب دیگری که برای زانوی ضربدری می‌توان انجام داد، استپ آپ است.

این حرکت بطور کلی عضلات ران را بکار می‌گیرد که به تدریج ناهمترازی زانوها را بهبود می‌بخشد. برای انجام صحیح حرکت استپ آپ مراحل زیر را انجام دهید:

• یک میز یا صندلی را در نزدیکی خود قرار دهید و صاف بیاستید
• اکنون پای چپ خود را روی میز یا صندلی قرار دهید
• هنگامی که این کار را انجام می‌دهید، بدن را به سمت بالا بکشید و پای دیگر را تا جایی که امکان دارد صاف نگه دارید
• این حرکت استپ آپ را 10 تا 12 بار تکرار کنید

هنگامی که این حرکت را به اتمام رساندید، پاها را تعویض کرده و با پای راست انجام دهید

بریس زانو ضربدری

اگر مبتلا به زانوی ضربدری هستید، بریس‌های سفارشی خاصی وجود دارد که می‌توان برای بهبود این مشکل بکار گرفت. این بریس‌ها به تدریج عمل کرده و استخوان‌هایی را که در راستای مناسبی قرار ندارند، به تدریج در موقعیت صحیح قرار می‌دهد.

تنها نقطه ضعف این بریس‌ها این است که آنها با تجویز پزشک قابل تهیه هستند و اگر تحت پوشش بیمه نباشید، ممکن است هزینه زیادی را به شما تحمیل کند.

برای کسب بهترین نتیجه از بریس برای زانوی ضربدری، بهتر است که از هر روز بطور مداوم از آنها استفاده کنید.

کفش طبی

راه مناسب دیگر، جهت اصلاح زانوی ضربدری که بسیاری از افراد به آن اشاره نمی‌کنند، استفاده از کفش طبی است. کفش‌های طبی به اصلاح همترازی پاها کمک می‌کند. این روش درمانی تأثیر شگرفی در تنظیم راستای استخوان‌های پا ندارد، اما اگر بطور منظم استفاده شود، می‌تواند درد و بسیاری از علائم شایع زانوی ضربدری را کاهش دهد. اگر تمایلی به انجام جراحی زانوی ضربدری ندارید، این سه روش اصلاحی زانوی ضربدری بهترین گزینه‌ها هستند.

تنها راه برای مشاهده نتیجه کاربرد این درمان‌ها این است که بطور مداوم بکار گرفته شوند.

جراحی

هنگامی که جراحی لازم باشد تا زمانی که رشد استخوان‌ها در حدود سن ده سالگی به تکامل میرسد، انجام آن به تعویق خواهد افتاد. جراحی شامل برش، صاف کردن و سپس نگه داشتن استخوان زانو در جای مناسب است، که با ایمپلنت فلزی شامل پین، صفحه فلزی و پیچ بهبودی ایجاد می‌شود.

با این حال، جراحی یک روش درمانی متداول برای این مشکل نیست. قبل از بازگشت دوباره به فعالیت‌ها و ورزش‌های منظم کامل، دوره بهبودی طولانی که شامل فیزیوتراپی است، لازم است.