اختلال مفصل ساکروایلیاک (SI) یکی از عوامل متداول کمردرد است. واژه دیگری که برای این مشکل به کار می‌رود ساکروایلیت، التهاب مفصل ساکروایلیاک، سندرم مفصل ساکروایلیاک، ناهنجاری مفصل ساکروایلیاک و کشیدگی مفصل ساکروایلیاک نامیده می‌شود. این مشکل می‌تواند انجام فعالیت‌های روزانه مانند نشستن، راه رفتن و حتی خوابیدن را سخت کند. بیشتر افرادی که دچار درد مفصل ساکروایلیاک هستند، با انجام فیزیوتراپی بهبود می‌یابند. این درمان به تقویت و ثبات عضلات اطراف مفصل ساکروایلیاک کمک می‌کند. فیزیوتراپی باعث می‌شود که مفصل ساکرایلیاک در محدوده حرکتی کامل خود به راحتی حرکت کند.

درد مفصل ساکروایلیاک چیست؟

مفاصل ساکروایلیاک (SIJs) یک سیستم اتصال مهم بین انتهای ستون فقرات و لگن است. ساکروم (دنبالچه) قسمت راست و چپ استخوان تهیگاهی (استخوان لگن) را به هم متصل می‌کند تا مفاصل ساکروایلیاک را تشکیل دهد. به دلیل وجود نیروی قابل توجه وزن بر این ناحیه، مفاصل ساکروایلیاک، یک اتصال سخت مهم بین استخوان‌های لگن است و فقط امکان چند درجه حرکت را می‌دهد. اما این حرکت ثابت بسیار مهم و حیاتی است.

هنگامی که مفصل ساکروایلیاک به دلایل عمومی خشکی یا حرکت بیش از حد، قادر به تحرک نباشد، اختلال مفصل ساکروایلیاک یا اختلال SIJ نامیده می شود که عمدتاً منجر به درد ساکروایلیاک می‌شود. برای پیشگیری از درد و آسیب مفصل SI، باید حرکت مفصل ساکروایلیاک و کنترل عضلات اطراف این ناحیه طبیعی باشد.

مفصل ساکروایلیاک در برخی از افراد به دلیل آسیب، ضعف عضلات یا فقط حرکت بیش از حد، می‌تواند دچار حرکت غیرقابل کنترل شدید شود. این حرکت جدید باعث می‌شود که مفصل ساکروایلیاک در موقعیتی غیرطبیعی یا تحت فشار مفصل، که منجر به درد مفصل ساکروایلیاک می‌شود، قراربگیرد.

علت درد مفصل ساکروایلیاک چیست؟

دو گروه اصلی اختلال مفصل ساکروایلیاک وجود دارد که منجر به درد مفصل ساکروایلیاک می‌شود:

• تحرک بیش از حد / بی‌ثباتی / ضعف عضلات حرکتی
• عدم تحرک / خشکی

مشکلات تحرک بیش از حد متداول‌ترین علت است و در ادامه این مقاله در این مورد توضیح داده شده است.

تحرک بیش از حد به طور کلی با آسیب‌شناسی‌هایی ارتباط دارد که منجر به خشکی مفاصل ساکروایلیاک مانند روماتیسم ستون فقرات می‌شود.

علت تحرک بیش از حد مفصل ساکروایلیاک چیست؟

در حرکت طبیعی، مفاصل ساکروایلیاک می‌توانند فقط چند درجه حرکت کنند. مانند اکثر مفاصل، عضلات اطراف برای ثابت نگه داشتن مفاصل ساکروایلیاک در حین فشار یا موقعیت‌های حساس بکار می‌روند. عضلاتی که بیشترین ثبات را برای مفاصل ساکروایلیاک به همراه دارند، عضلات عمقی مرکزی شکم و گروه عضلات عمقی سرینی هستند.

عضلات مرکزی : بخصوص عضلات عرضی شکمی و عضلات مایل شکمی با اتصال خود به استخوان‌های لگن خاصره، به محصور شدن لگن کمک می‌کنند و موقعیت، کنترل و ثبات مفاصل ساکروایلیاک را بهبود می‌بخشند. محققان دریافتند که انقباض عضله عرضی شکمی به طور چشمگیری مفاصل ساکروایلیاک را سفت کرده و حمایت می‌کند. این اصلاح بسیار مهم‌تر از چیزی است که توسط فعالیت مهارکننده شکمی  با استفاده از تمامی عضلات جانبی شکمی ایجاد می‌شود.

علاوه بر  این، محققان دریافتند که عضلات سرینی (کفل) برای کنترل بخش‌های جانبی و پشت لگن خاصره و کفل ضروری هستند. هرکدام از عضلات سرینی می‌توانند تضعیف شده و بر کنترل SIJ تاثیر بگذارند. عضلات سرینی که می‌توانند تحت تاثیر قرار بگیرند، شامل ماهیچه سرینی بزرگ، ماهیچه سرینی میانی و کوچک و همچنین چند عضله دیگر که کمتر شناخته شده هستند. این عضلات شامل پیریفورمیس، جملوس فوقانی و تحتانی، عضله سدادی درونی و حتی عضله مربعی رانی است.

هنگامی که این گروه عضلات ضعیف شده یا قدرت خود را از دست می‌دهند، مفاصل ساکروایلیاک پس از مدتی نسبت به حرکت بیش از حد آسیب‌پذیر می‌شود که می‌تواند منجر به اختلال تحرک بیش از حد مفصل ساکروایلیاک یا عدم ثبات شود که درد مفصل ساکروایلیاک را در پی دارد.

درد مفصل ساکروایلیاک چگونه است؟

اختلال مفصل ساکروایلیاک می تواند شبیه بسیاری از آسیب‌های لگن و کمر باشد. این درد می‌تواند منجر به درد در کمر، کفل، کشاله ران، باسن و سیاتیک شود. درد ساکروایلیاک عمدتاً با ایستادن و راه رفتن بدتر شده و هنگامی که فرد دراز می‌کشد، بهبود می‌یابد، اما همیشه اینگونه نیست. اختلال مفصل ساکروایلیاک گاهی اوقات ممکن است هنگام چهارزانو نشستن دردناک شود و معمولاً زمانی که به مدت طولانی روی پهلو دراز بکشید، درد شدیدی احساس خواهید کرد.

در حالت‌هایی مانند خم شدن به جلو، بالا رفتن از پله، بالا رفتن از تپه و بلند شدن از حالت نشسته می‌تواند درد ساکروایلیاک را تحریک کند، اما این مسئله متغیر است. در طول رابطه جنسی و عادت ماهیانه در زنان، درد ساکروایلیاک افزایش می‌یابد اما بار دیگر تکرار می‌کنیم که این موضوع در افراد مختلف می‌تواند کاملاً متفاوت باشد.

درد مفصل ساکروایلیاک چگونه تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص صحیح درد مفصل ساکروایلیاک و اختلال آن دشوار است، زیرا علائم SIJ می تواند شبیه دیگر مشکلات متداول کمر باشد که شامل: مشکلات کمردرد مانند سندرم مفصل فاست یا بیرون زدگی دیسک. بسیاری از مشکلات ساختاری دیگر که این ناحیه را تحت تاثیر قرار می‌دهد از جمله ساختارهای تناسلی و عروق سیستم عصبی است.

تصویربرداری اشعه ایکس می‌تواند نیاز به آسیب‌شناسی‌های دیگر را برطرف کند، اما انجام ام‌آر‌آی معمولاً آزمایش تشخیصی است که ارجحیت دارد. انجام ام‌آر‌آی می‌تواند نشانه‌های التهاب مفصل ساکروایلیاک را نشان دهد یا احتمال آسیب‌شناسی پنهانی دیگر بخصوص در مجموعه لگن-کفل را حذف کند.

یک معاینه کامل فیزیکی توسط فیزیوتراپ باتجربه، یکی از بهترین‌ روش‌ها برای ارزیابی درد مفصل ساکروایلیاک یا عدم ثبات آن به طور کامل است.

درمان درد مفصل ساکروایلیاک

درمان موفق درد مفصل ساکروایلیاک چند وجهی است. مفصل ساکروایلیاک، مفصلی است که وزن بدن را روی خود تحمل می‌کند. این مفصل توسط عضلات مرکزی شکمی (قدامی) و عضلات سرینی (عقبی جانبی) کنترل و حمایت می‌شود. هر گونه ضعف در این عضلات منجر به عدم ثبات مفصل ساکروایلیاک خواهد شد.

هنگامی که فیزیوتراپ مفصل ساکروایلیاک را معاینه می‌کند، نواحی زیر را بررسی می کند:

• راستا و حرکت مفصل ساکروایلیاک
• کنترل حرکتی مفصل ساکروایلیاک
• ثبات ساکن مفصل ساکروایلیاک
• عملکرد وابسته حرکتی

توانبخشی مفصل SIJ می‌تواند کاری پیچیده باشد که عملکرد و کنترل مفصل ساکروایلیاک توسط درمانگر ماهر به بهترین شکل درمان می‌شود. فیزیوتراپ اختلال مفصل ساکروایلیاک، به عملکرد مفصل ساکروایلیاک توجه دارد. لطفاً نظرات آن‌ها را در روند توانبخشی جویا شوید.

بهبود علائم

پزشک ممکن است مراحل درمانی زیر را در چند روز یا چند هفته اول پس از آسیب یا شروع درمان درد مفصل ساکروایلیاک، پیشنهاد دهد:

• استراحت. فعالیت‌های خود را به حداقل برسانید و هر حرکت یا فعالیتی را که منجر به تشدید درد می‌شود، متوقف کنید.
• در قسمت انتهایی کمر یا ناحیه فوقانی کفل حدود 20 دقیقه و 2 تا 3 مرتبه در روز از کیسه یخ استفاده کنید. یخ را به طور مستقیم روی پوست قرار ندهید.
• از کیسه آب گرم استفاده کنید تا عضلات سفت شده را شل کند و درد را تسکین دهد.
• عضلات کمر، کفل و ران را ماساژ دهید.
• داروهای مسکن را طبق دستور پزشک مصرف کنید

برای تسکین درد می‌توانید از ایبوپروفن (ادویل، موترین)، ناپروکسن (آلِو، ناپروسین) یا استامینوفن (تیلنول) استفاده کنید. می‌توانید این داروها را بدون نسخه خریداری کنید.

• اگر دچار بیماری‌های قلبی، فشار خون و بیماری کلیه هستید یا درگذشته زخم معده و خونریزی داخلی داشتید، قبل از استفاده از این داروها با پزشک مشورت کنید.
• بیش از مقداری که روی جعبه دارو یا توسط پزشک توصیه شده، مصرف نکنید.

اگر درد شما مزمن است، ممکن است پزشک از تزریق برای تسکین درد و التهاب استفاده کند. این تزریق می‌تواند در صورت نیاز در طول زمان تکرار شود.

فیزیوتراپی

فیزیوتراپ یک برنامه درمانی هدف طراحی کرده تا حداکثر قدرت و عملکرد شما را بازیابی کند. درمان به شما کمک می‌کند که با اطمینان فعالیت‌های روزانه خود را انجام دهید. این برنامه درمانی عبارتند از :

• آموزش به بیمار. فیزیوتراپ با همکاری شما همه عوامل بیرونی که منجر به درد می شود را شناسایی کرده و تغییر می‌دهد. در خصوص نوع و مقدار تمریناتی که انجام می‌دهید، فعالیت‌های ورزشی یا کفشی که استفاده می‌کنید با شما صحبت می‌کند. او اصلاحاتی را در فعالیت‌های روزانه شما پیشنهاد می‌دهد.
• بریس. فیزیوتراپ ممکن است به شما پیشنهاد کند که از بریسی مانند کمربند ساکروایلیاک استفاده کنید. این کمربند در طول فعالیت‌های روزانه در طول مدتی که قدرت خود را باز می‌یابید و انعطاف شما بهبود پیدا می‌کند، ثبات را در این ناحیه فراهم می‌کند.
• سیستم حرکت بدن. چگونگی استفاده از بدن برای انجام کارهای روزانه و دیگر فعالیت‌ها می‌تواند منجر به اختلال و درد مفصل ساکروایلیاک شود. فیزیوتراپ روش‌هایی را به شما آموزش خواهد داد تا حرکت خاص (سیستم حرکتی بدن ) را بهبود دهید. او در بهبود حالت نشستن، بلند کردن اجسام یا حمل اجسام به شما کمک خواهد کرد.
• درمان دستی. درمان دستی مانند ماساژ می‌تواند به اصلاح اختلال SIJ کمک کند. فیزیوتراپ انتخاب می‌کند که چه تکنیکی برای بهبود مشکل شما بهترین عملکرد را خواهد داشت.
• تمرین پیشرفته. هنگامی که درد، قدرت و حرکت شما بهبود یافت، زمان آن است که با اطمینان کامل به ورزش و یا سطح فعالیت‌های روزانه خود بازگردید. برای کاهش فشار و کشیدگی روی مفصل ساکروایلیاک، باید یاد بگیرید که حرکات شما صحیح و کنترل شده باشد. این آموزش همچنین خطر آسیب دوباره را کاهش خواهد داد. فیزیوتراپ به شما یاد می‌دهد که چگونه براساس شرایط خاص فیزیکی بدن خود به درستی از آن استفاده کرده و حرکت دهید.

ورزش

فیزیوتراپ درمانگر درد مفصل ساکروایلیاک، پروتکل‌ تمرینی مخصوص درد مفصل ساکروایلیاک را توصیه می‌کند که به طور ویژه براساس یافته‌های ارزیابی شده و کمبود‌های تشخیص داده شده در بیمار تجویز می‌شود. ضعف، عوامل اصلی درد مفصل ساکروایلیاک را تحت شعاع قرار می‌دهد، از این رو، توجه به تفاوت خاص شما معمولاً در تسکین کوتاه مدت و دراز مدت درد مفصل ساکروایلیاک بسیار مؤثر است.

آیا راه رفتن برای کاهش درد ساکروایلیاک مناسب است؟

درد ساکروایلیاک و اینکه این درد چگونه به راه رفتن واکنش نشان می‌دهد، در افراد متفاوت است. دو گروه متمایز در واکنش درد مفصل ساکروایلیاک نسبت به راه رفتن وجود دارد. در یک گروه از افراد مبتلا به درد مفصل ساکروایلیاک، این درد با راه رفتن بهبود می‌یابد. متاسفانه در گروه دیگر، راه رفتن باعث تشدید این درد خواهد شد. ارزیابی فیزیوتراپ برای تعیین این موضوع که بیمار در کدام گروه قرار می‌گیرد و اینکه درمان با توجه به این موضوع انتخاب می‌شود، اهمیت زیادی دارد.

آیا دویدن بر درد مفصل ساکروایلیاک تاثیرگذار است؟

دویدن یکی از عوامل درد مفصل ساکروایلیاک است، از این رو اینکار به عنوان یک گزینه‌ درمانی توصیه نمی‌شود، مگر اینکه، فیزیوتراپ درمانگر SIJ کنترل عضلات حرکتی و توانایی آن برای دویدن امن را ارزیابی کند.

آیا تمرینات کششی به کاهش درد مفصل ساکروایلیاک کمک می‌کند؟

گاهی اوقات کشش عضلات سفت در مجوعه لگن- کفل می‌تواند به کاهش درد مفصل ساکروایلیاک کمک کند. بخصوص عضله پیریفورمیس به طور منظم بیش از حد کار می‌کند، سفت شده یا بیش از حد فعالیت می کند. با این حال، شاید با این سوال مواجه شوید که چرا عضله پیریفورمیس به طور مکرر سفت می‌شود. اگر این تنها عضله‌ای است که به طور مؤثر کار می‌کند، ولو اینکه بیش از حد کار می کند، پس راه‌حل دراز مدت برای درد مفصل ساکروایلیاک، انجام تمرینات کششی عضله پیریفورمیس به طور مداوم نیست.

ماساژ

ماساژ، درمان سوزن خشک و درمان نقاط ماشه‌ای عضلات سفت شده در مجوعه لگن- کفل گاهی اوقات می‌تواند به تسکین درد مفصل ساکروایلیاک کمک کند. همانطور که پیش از این ذکر شد، لازم است که هیپوتونی عضلانی همراه با تقویت عضلات به ویژه در مواردی که دردهای مزمن یا طولانی مفصل ساکروایلیاک وجود دارد، در نظر گرفته شود.

کاهش وزن

کاهش وزن فشار مفصل ساکروایلیاک را کاهش خواهد داد و توانایی عضلات فرد را برای کنترل وزن بدن از طریق مفصل ساکروایلیاک افزایش می‌دهد. کاهش وزن یک راه‌حل مثبت طولانی مدت است.

روش نشستن هنگام درد مفصل ساکروایلیاک

به دلیل ساختار لگن، نشستن نامتقارن باعث کشیدگی مفصل ساکروایلیاک می‌شود. نشستن به حالت چهارزانو  می‌تواند باعث افزایش درد مفصل ساکروایلیاک شود، از این رو، از انجام این کار خودداری کنید. یکی از نظریه‌ها بر این اساس است که همیشه پاها را به حالت ترجیحی روی هم قرار می‌دهیم، بنابراین حالت خاصی در پا منعطف‌‌تر می‌شود، در حالی که قرار دادن پاها روی هم به طور مخالف، محدودتر است.

تسکین درد مفصل ساکروایلیاک چه مدت طول می‌کشد؟

موفقیت درمان مفصل ساکروایلیاک از طریق بازآرایی مفصل لگن و تثبیت حرکات بعدی بوسیله برنامه کنترلی تثبیت عضلات مرکزی لگن و شکمی به طور کامل، شگرف است. اغلب کاهش درد آنی و بهبودی در عملکرد پس از بازآرایی موفق تقارن مفاصل ساکروایلیاک ایجاد می‌شود. این برنامه درمانی محدوده حرکتی مفصل ساکروایلیاک یکسان را در پی دارد که نیازمند به حفظ کنترل عضلانی مؤثر است. تسکین درد در طول روز درمان درد مفصل ساکروایلیاک، یکی از نشانه‌های مساعد است که مفصل ساکروایلیاک باعث ایجاد درد و اختلال می‌باشد.

موفقیت درمانی طولانی مدت به تاثیر برنامه تقویتی خاص بستگی دارد که توسط فیزیوتراپ درمانگر مفصل ساکروایلیاک تجویز شده و مفاصل ساکروایلیاک را کنترل می‌کند. لطفاً توصیه‌های درمانگر را که طبق شرایط خاص شما ارائه می‌شود، در نظر بگیرید.