برخی از افراد اغلب دچار دردهای خفیفی می‌شوند که با انجام فعالیت‌هایی مانند بلند شدن از حالت نشسته یا پس از نشستن‌های طولانی مدت، تبدیل به درد شدید و تیر کشنده می‌شود. در حالی که اکثر افراد، علت اصلی این علائم را نمی‌دانند، اما در بیشتر اوقات، مشکلی به نام کوکسیدینی، با این دردهای مزمن در انتهای کمر ارتباط دارد. در هنگام درمان این درد، تشخیص و تفکیک بین کوکسیدینی و دیگر انواع کمردرد اهمیت زیادی دارد.
کوکسیدینی یا التهاب استخوان دنبالچه، نوع خاصی از کمردرد است که می‌تواند باعث ایجاد ناراحتی و آزار شدید در بیماران شود. کوکسیدینی / درد دنبالچه دردی است که در ساختار استخوانی انتهای ستون فقرات (دنبالچه) رخ می‌دهد. دنبالچه بسیار کوچکتر از استخوان خاجی است، و نقش مهمی در تحمل وزن بدن دارد و در هنگام نشستن، وزن بدن روی آن قرار می‌گیرد.
علت درد دنبالچه
عوامل بالقوه زیادی وجود دارد که منجر به درد دنبالچه می‌شود، که برخی از آنها نسبت به عوامل دیگر متداول‌تر است.
عمومی‌ترین علت درد دنبالچه یا نشیمنگاه، ضربه است که شامل ضربه مستقیم، محکم و آسیب‌های مکرر به دنبالچه می‌باشد. اما احتمالات دیگری نیز وجود دارد که می‌توان در نظر گرفت.
ضربه
درد دنبالچه ممکن است به دلیل افتادن روی ناحیه نشیمنگاه، یا آسیب‌های دیگر به دنبالچه ایجاد شود که باعث التهاب در رباط‌های ناحیه نشیمنگاه می‌شود. شدت آسیب ممکن است از حالت کبودی تا شکستگی در دنبالچه باشد. ممکن است در اثر ضربه به مفصل ساکروکوکسیژیال، که بین قسمت فوقانی استخوان خاجی و دنبالچه قرار گرفته است، در موارد نادر، دررفتگی رخ دهد و منجر به درد نشیمنگاه شود.
علاوه بر این، فعالیت‌هایی مانند اسب‌سواری و دوچرخه سواری، به دلیل فشار مکرر یا اصطکاک طولانی مدت روی دنبالچه، می‌توانند خطر بروز درد دنبالچه را افزایش دهند. همچنین، نشستن روی یک سطح سفت، مانند نشستن در ماشین یا پروازهای هوایی طولانی مدت، ممکن است به سادگی منجر به درد نشیمنگاه شود.
از آنجایی که دنبالچه محل اتصالی برای تعداد زیادی عضله و رباط می‌باشد، هر آسیبی می‌تواند کشیدگی عضلات کف لگن را در پی داشته باشد، یا التهاب رباط‌ها در ناحیه دنبالچه، ممکن است منجر به کوکسیدینی شود.
زایمان طبیعی
زایمان طبیعی بخصوص اگر وضع حمل به سختی انجام شود و از انبر جراحی نیز استفاده شود، به دلیل فشار سر نوزاد، روی ناحیه فوقانی دنبالچه، می‌تواند باعث درد نشیمنگاه شود. درد دنبالچه پس از زایمان، عمدتاً ناشی از آسیب استخوان یا کشیدگی رباط است، گرچه گاهی اوقات دنبالچه دچار شکستگی می‌شود.
بیماری فرسایشی مفصل
فرسایش و ساییدگی ناشی از بالا رفتن سن یا حرکات تکراری بدن، همچنان که در استخوان‌ها و مفاصل دیگر قسمت‌های بدن ایجاد می‌شود، می‌تواند باعث بیماری فرسایشی مفصل در دنبالچه نیز شود، که با عنوان استئوآرتریت شناخته می‌شود.
ساختار شناسی دنبالچه
همچنان که در بالا اشاره شد، تعداد استخوان‌های دنبالچه‌ای در افراد می‌تواند متغییر باشد؛ هرچه تعداد استخوان‌ها بیشتر باشد، به این معنی است که امکان آسیب نیز بیشتر خواهد بود. علاوه بر این، برخی افراد دارای یک خار استخوانی یا اسپیکول (زائده استخوانی) هستند که در پایین‌ترین قسمت انتهایی استخوان دنبالچه قرار دارد.
این زائده استخوانی می‌تواند باعث آزار فرد در ناحیه دنبالچه، هنگام نشستن شود؛ بویژه می‌تواند پوست و بافت چربی بین خار استخوانی و صندلی را تحت فشار قرار دهد. علاوه بر این زائده استخوانی، برخی از کارشناسان علت نهانی کوکسیدینی را، ناهنجاری اسکولیوز بیان می‌کنند.
درد عصب
دسته‌ای از عصب‌ها به نام اعصاب سمپاتیک، روی ناحیه فوقانی دنبالچه قرار گرفته است. فعالیت بیش از حد یا ضربه به این اعصاب، ممکن است باعث ایجاد درد شدید دنبالچه شود.
گرفتگی‌های عضلات کف لگن
چون دنبالچه به عنوان محل اتصالی برای لایه ضخیمی از عضلات کف لگن (عضله بالابرنده مقعد) فعالیت می‌کند، گرفتگی عضلات و تحریک، می‌تواند درد خفیف و عمیقی ایجاد کند که اغلب در ناحیه دنبالچه و بالاتر از آن در قسمت مقعد احساس می شود.
سرطان
در مواردی نادر، ممکن است علت درد دنبالچه یک تومور بدخیم باشد، که تا دنبالچه کشیده شده است (به عنوان مثال، سرطان از پروستات، تخمدان یا روده بزرگ). همچنین سرطان قاعده استخوان به نام سرطان کوردوما که به ندرت رخ می‌دهد، ممکن است در استخوان دنبالچه یا درون ناحیه دنبالچه‌ای ایجاد شود.
عفونت
عفونتی که در ناحیه دنبالچه قرار دارد، مانند کیست‌های پیلونیدال، می‌تواند منجر به ورم و درد همراه با قرمزی، احساس گرما و مایعی ضخیم و سفیدرنگ (چرک) در نشیمنگاه شود.
عفونت استخوان‌های دنبالچه که التهاب مغز استخوان نامیده می‌شود، ممکن است به ندرت باعث کوکسیدینی شود. اغلب، فرد دچار سابقه زخم بستر عمیق ساکروکوکسیژیال خواهد بود و نشانه‌های عفونت، مانند تب، همچنین احساس گرما و قرمزی در ناحیه دنبالچه دارد.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر درد دنبالچه شدید و آزاردهنده است به عنوان مثال، شما قادر نیستید به محل کار خود بروید یا از خانه و کودکان خود مراقبت کنید حتماً به پزشک مراجعه کنید.
علائم دیگری از درد نشیمنگاه در زیر بیان شده که با مشاهده این علائم باید به پزشک مراجعه کنید:
- درد مداوم، علی‌رغم انجام درمان‌های ساده
- وجود توده یا برجستگی در ناحیه نشیمنگاه
- تب یا قرمزی، احساس گرما، ورم یا وجود عفونت در نواحی نزدیک یا روی دنبالچه
تشخیص
برخی از افراد بیان کردند که درد دنبالچه بطور تدریجی شروع شده است، در حالی که سابقه پزشکی در دیگران، ممکن است عوامل محرکی را مانند سقوط مستقیم یا انواع دیگر آسیب به دنبالچه را نشان دهد. در این موارد، آزمایشات فیزیکی نقش مهمی در تشخیص علت درد دنبالچه ایفا می‌کند.
آزمایشات فیزیکی
در طول آزمایشات فیزیکی، پزشک ناحیه دنبالچه را، جهت وجود احتمالی کبودی، ورم، جوش یا نشانه‌های عفونت (گرما، قرمزی یا ترشحات) معاینه می‌کند. پزشک همچنین وجود فرو رفتگی که ممکن است روی خار استخوانی دنبالچه باشد، بررسی می‌کند. در انتها، پزشک روی استخوان دنبالچه فشار وارد می‌کند تا حساسیت را در این ناحیه مشخص کند که می‌تواند نشانه شکستگی نهانی باشد.
علاوه بر این، در برخی موارد، پزشک ممکن است آزمایشات مقعدی نیز انجام دهد، که در این آزمایش، پزشک با دستکش و نرم‌کننده، انگشت خود را وارد مقعد کرده و دنبالچه را بین انگشت شست و انگشت اشاره می‌گیرد و با اینکار حساسیت و محدوده حرکتی مفصل ساکروکوکسیژیال و رباط‌های اطراف آن را ارزیابی می‌کند.
آزمایشات عکس‌برداری
آزمایشات عکس‌برداری همیشه آسیب دنبالچه را نشان نمی‌دهد، اما پزشک ممکن است این آزمایش را در حالت ایستاده یا نشسته از شما بگیرد تا حدود آسیب به دنبالچه را بررسی کند و هر مشکل احتمالی رباط، دررفتگی یا شکستگی استخوان دنبالچه را ارزیابی کند. ممکن است پزشک برای تشخیص سرطان یا عفونت دنبالچه، آزمایش تصویربرداری با تشدید مغناطیسی (MRI) را درخواست دهد.
تشخیص افتراقی
هنگامی که به دلیل درد نشیمنگاه به پزشک مراجعه می‌کنید، پزشک این درد ارجاعی را، درد دنبالچه در نظر می‌گیرد، که این درد از ناحیه دنبالچه احساس می شود، درحالی که درد در ناحیه دیگری از بدن ایجاد می‌شود.
در اینجا چند مشکل پزشکی دیگر را بیان می‌کنیم که ممکن است درد ارجاعی به دنبالچه باشند:
- بیماری ستون فقرات کمری : بیماری فرسایش دیسک مهره‌ها در ستون فقرات کمری، می‌تواند درد ارجاعی به دنبالچه باشد. راهنمای تشخیص بین بیماری ستون فقرات کمری و درد دنبالچه، این است که در هنگام آزمایشات فیزیکی، هنگام فشار روی دنبالچه، در بیماری ستون فقرات کمری، درد و ناراحتی احساس نخواهد شد.
- بیماری اندام‌های لگنی: بیماری‌های اندام‌های لگن، مانند بیماری التهابی لگن در زنان یا التهاب پروستات در مردان، می‌تواند درد ارجاعی به درد دنبالچه باشد.
- پروکتالژیا فوگاکس (درد ناحیه مقعد): پروکتالژیا فوگاکس که به درد شدید، عودکننده گذرا در مقعد شناخته می‌شود، بطور کلی به دلیل فشار عصب پودندال ایجاد می‌شود. عصب پودندال، اصلی‌ترین عصب میاندوراهی (بین مقعد و آلت تناسلی) است، که در ناحیه بین دنبالچه و ناحیه تناسلی قرار دارد.
درمان درد دنبالچه
به خاطر داشته باشید که بهبودی کامل کبودی دنبالچه، به چند روز تا چند هفته زمان نیاز دارد، در حالی که بهبودی شکستگی استخوان دنبالچه، چهار تا شش هفته زمان لازم دارد. بطور کلی، شما هنگام بهبودی، قادر هستید به تدریج فعالیت‌های خود را شروع کنید. برای اینکه بتوانید به فعالیت‌های ورزشی خود بازگردید، به نوع ورزشی که انجام می‌دهید بستگی دارد، اما باید بتوانید بنشینید، خم شوید، و بدون درد راه بروید.
درمان با تغییرات سبک زندگی
در اکثر موارد، دردهای دنبالچه می‌تواند با تغییراتی در سبک زندگی درمان شود. در اینجا تدابیر خود مراقبتی را بیان می‌کنیم که می‌توانید در خانه انجام دهید، تا درد شما را تسکین دهد و در دوره بهبودی، از آسیب بیشتر پیشگیری کند.
- هنگام نشستن از خمیده شدن خودداری کنید، و سر، گردن و لگن خود را در یک خط مستقیم و میانه نگه دارید. از یک بالشتک حلقوی یا کوسن سه گوش استفاده کنید تا فشار روی دنبالچه کاهش یابد.
- هنگامی که می‌خواهید بنشینید یا بیاستید، به سمت جلو خم شوید تا فشار روی دنبالچه کمتر شود.
- به مدت 10 – 15 دقیقه، کیسه یخ یا کیسه آب‌گرم را روی ناحیه دنبالچه و عضلات سرینی قرار دهید. اینکار را چهار بار در روز انجام دهید تا درد کاهش یابد و التهاب رفع شود.
- از نشستن طولانی مدت خودداری کنید و پس از 20 دقیقه نشستن یا بیشتر، کمی استراحت کنید.
- عضلات متصل به دنبالچه را ماساژ دهید تا به کاهش درد کمک کند.
- از انجام فعالیت‌هایی مانند دوچرخه سواری، که روی دنبالچه فشار وارد می‌کند، پرهیز کنید.
- به رژیم غذایی خود فیبر بیشتری اضافه کنید تا مدفوع نرم‌تر شود. اینکار حرکت روده را راحت‌تر می‌کند و احتمال یبوست را نیز کاهش می‌دهد.
داروها
پزشک ممکن است داروی ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAID) موضعی یا خوراکی تجویز کند تا درد و التهاب کاهش یابد. اگر علی‌رغم مصرف داروی NSAID و انجام روش‌های ساده در خانه، درد شما ادامه یافت، حتماً به پزشک مراجعه کنید. پزشک ممکن است داروی قوی‌تری تجویز کند، یا داروی استروئید به مفصل یا رباط‌های اطراف استخوان خاجی و دنبالچه تزریق کند، تا این درد مزمن کنترل شود. انسداد عصب سمپاتیک (غده ایمپار) نیز در صورتی که منشا درد باشد، به تسکین آن کمک خواهد کرد.
اگر درد دنبالچه در پی عفونت ایجاد شده باشد، ممکن است مصرف آنتی‌بیوتیک و انجام جراحی آبسه و عفونت نیاز باشد.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی با آموزش تکنیک‌های رهاسازی عضلات کف لگن (کگل معکوس) می‌تواند مفید واقع شود، که با انجام این تمرینات، دنبالچه در راستای مناسبی قرار می‌گیرد و دردی که هنگام ادرار یا مدفوع احساس می‌شود، برطرف خواهد شد. هدف اصلی درمان فیزیوتراپی، تمرکز بر آموزش حالت صحیح بدن است. حالت صحیح نشستن، باعث می شود که وزن بدن از روی دنبالچه برداشته شود و به جای آن بر برجستگی استخوان نشیمنگاهی و ران‌ها وارد می‌شود. فیزیوتراپ ممکن است استفاده از بالشتک را نیز پیشنهاد دهد. بالشتک‌های سه گوش (بالشتک زیرنشیمنی) فشار روی دنبالچه را در زمان نشستن، کاهش می‌دهند. شیوه‌های درمانی دیگر شامل موارد زیر است:
درمان موبیلیزیشن (mobilization)
درمان موبیلیزیشن، حالت دنبالچه را تنظیم می‌کند. هنگامی که هدف درمان، افزایش تحرک ناحیه دنبالچه است، تکنیک‌های موبیلیزیشن روش مناسبی خواهد بود.
درمان دستی
بیمارانی که درمان دستی در ناحیه دنبالچه را دریافت کردند، کاهش درد را احساس می‌کنند. در طول درمان دستی، مفصل بین استخوان خاجی و دنبالچه می‌تواند تنظیم شود، که بطور بالقوه درد ناشی از عدم تحرک کافی دنبالچه را کاهش می‌دهد.
ماساژ
کوکسیدینی می‌تواند با انجام ماساژ عضلات منقبض شده کف لگن، که به دنبالچه متصل است، کاهش یافته یا برطرف شود. عضلات منقبض شده در این ناحیه قادر هستند که کشیدگی بیشتری بر رباط‌ها و مفصل ساکروکوکسیژیال وارد کنند که تحرک آن را محدود کرده و به دنبالچه فشار وارد می‌کند.
واحد TENS
تحریک الکتریکی اعصاب (TENS) با استفاده از تحریک الکتریکی، در انتقال سیگنال‌های درد از دنبالچه به مغز تداخل ایجاد می‌کند. این وسیله می‌تواند گزینه درمانی مناسب برای افرادی باشد، که تمایل دارند مصرف دارویی خود را به حداقل برسانند.
سوزن خشک (درای نیدلینگ)
این درمان بطور شگفت‌انگیری، یک روش کاملاً راحت و مؤثر در درمان مشکلاتی مانند درد لگن، بی‌اختیاری ادرار، درد دنبالچه (نشیمنگاه) و موارد دیگر است. روش سوزن خشک به کاهش گرفتگی عضلات کمک می‌کند و تحرک و موقعیت مفصل ساکروکوکسیژیال را ارزیابی می‌کند.
جراحی
جراحی کوکسیژکتومی (که دنبالچه با انجام جراحی برداشته می شود) به ندرت برای کاهش درد انجام می‌شود.
پیشگیری
از آنجایی که بسیاری از آسیب‌های دنبالچه قابل پیشگیری نیستند، استفاده از تجهیزات و پوشش محافظتی مناسب در هنگام ورزش بسیار اهمیت دارد. استفاده از بالشتک مناسب می‌تواند خطر آسیب به دنبالچه را کاهش دهد.
