جراحی دیسککتومی ناحیه لومبر با هدف خارج کردن دیسک بیرون زده یا فتق دیسک بین مهره‌های پایین کمر انجام می‌‌شود. این عمل جراحی به رفع فشار ناشی از بیرون زدگی دیسک بر اعصاب مجاور نخاع کمک می‌نماید. امروزه جراحی دیسککتومی لومبر به کمک یک عمل جراحی کم تهاجمی که میکرودیسککتومی نام دارد انجام می‌گردد.

جراحی دیسککتومی لومبرچیست؟

 دیسک ستون فقرات به ساختارهای بالشتک مانند گفته می‌شود که نقش ضربه گیر را ایفا می‌‌‌کند. در صورتی که دیسک بین مهره‌ها دچار لغزش، بیرون ‌زدگی یا فتق شود به اعصاب مجاور طناب نخاعی فشار وارد خواهد کرد  این فشردگی عصب منجر به بروز درد کمر و پا، سوزن سوزن شدن و بی حسی پا خواهد شد. بیرون زدگی دیسک شایع ترین علت درد پایین کمر محسوب می‌‌شود. دیسککتومی کمر یک نوع عمل جراحی رفع فشار از روی نخاع است که با هدف رفع فشار ناشی از بیرون زدگی دیسک و تحت فشار قرار گرفتن اعصاب مجاور انجام می‌گردد.

انواع جراحی دیسککتومی شامل چه مواردی است؟

دیسککتومی اندوسکوپیک

 این عمل جراحی با ایجاد یک برش کوچک روی پوست انجام می‌شود. سپس پزشک از وسایل جراحی استفاده می‌‌کند تا به دیسک آسیب دیده دسترسی داشته باشد.

پس از آنکه وسایل مخصوص از طریق پوست به سمت دیسک هدایت شدند اندوسکوپ به کمک دوربین متصل به نور به جراح برای مشاهده نواحی مورد نظر کمک خواهد کرد. پس از آن جراح از وسایل دیگر برای تکمیل عمل جراحی استفاده می‌نماید.

میکرودیسککتومی

 میکرودیسککتومی که تحت عنوان جراحی دیسککتومی کم تهاجمی شناخته می‌شود با ایجاد یک برش کوچک روی پوست انجام می‌گردد. میکرودیسککتومی یکی از رایج ‌ترین روش‌های جراحی کم تهاجم محسوب می‌گردد. در این روش پزشک از یک میکروسکوپ مخصوص و وسایل جراحی استفاده می‌‌کند تا به کمک برش کوچکی که در ناحیه لومبر ایجاد کرده است به دیسک آسیب دیده ستون فقرات دسترسی پیدا کند و با خارج کردن اجزای آن به رفع فشار از روی اعصاب کمک نماید. از جمله مزایای جراحی میکرودیسککتومی نسبت به جراحی دیسککتومی می‌توان به مواردی از قبیل: سر پایی بودن عمل جراحی و مرخص شدن از بیمارستان پس از اتمام عمل، کوچک بودن محل برش‌ها، کاهش ریسک خونریزی، کاهش ریسک عفونت، کوتاه بودن دوران بهبود، احساس درد کمتر پس از عمل و کاهش نیاز به استفاده از داروی مسکن اشاره کرد.

دیسککتومی زیر جلدی

 در این عمل جراحی پزشک دستگاه مخصوصی را به کمک سوزن وارد پوست می‌نماید. سپس دستگاه به آرامی به سمت دیسک بیرون زده حرکت می‌‌نماید تا به خارج کردن نقاطی که دچار بیرون زدگی شده‌ اند بپردازد.

 از جراحی دیسککتومی لومبر برای درمان چه اختلالاتی استفاده می‌شود؟

• لغزش دیسک و سیاتیک – هنگامی که دیسک به دلایل مختلف دچار آسیب ‌دیدگی یا پارگی می‌‌شود ماده نرم و ژله مانند هسته دیسک از محل اصلی خود خارج می‌گردد و به اعصاب مجاور طناب نخاعی فشار وارد می‌نماید و بیمار را دچار درد کمر و پا درد می‌نماید که تحت عنوان درد سیاتیک شناخته می‌شود.
• بیماری تحلیل برنده دیسک- با بالا رفتن سن به طور طبیعی دیسک بین مهره‌ها خشک و چروکیده می‌‌شود و قابلیت انعطاف پذیری خود را از دست خواهد داد. در چنین شرایطی زائده‌های استخوانی به وجود می‌‌آیند و مفاصل فاست ملتهب خواهند شد. این وضعیت می‌‌تواند منجر به تنگی کانال نخاعی یا بیرون زدگی دیسک می‌شود.

چگونه باید برای جراحی آماده شد؟

 دیسککتومی یک نوع عمل جراحی انتخابی است یعنی نه به انتخاب بیمار و جراح بستگی دارد. برخی از مواردی که باید قبل از عمل به آنها توجه کرد به شرح زیر می‌باشند:

• بیمار باید به جمع آوری اطلاعات لازم در خصوص عمل جراحی بپردازد. در صورتی که بیمار هر گونه نگرانی یا شکی در خصوص عمل جراحی دارد باید به طور دقیق با پزشک خود مشورت نماید تا هیچ گونه ابهامی باقی نماند.
• پزشک برای ارزیابی سلامت عمومی بیمار درخواست انجام آزمایش خون و ادرار را خواهد داد.
• انجام معاینات جسمانی به منظور رد کردن احتمال وجود هر گونه اختلال دیگری درخواست خواهد شد.
• ممکن است پزشک از بیمار بخواهد به مصرف یک داروی خاص بپردازد یا از مصرف برخی داروها اجتناب نماید.
• همچنین ممکن است پزشک قبل از عمل درخواست اسکن ام‌ آر آی را بدهد.
• بیمار باید به مدت چند ساعت قبل از عمل ناشتا باشد.
• بیمار باید چند روز قبل از عمل از استعمال دخانیات خودداری نماید.

جراحی دیسککتومی لومبر چگونه انجام می‌شود؟

 پزشک با انجام این عمل جراحی به خارج کردن نقاطی از دیسک می‌‌پردازد که به اعصاب فشار وارد می‌کنند. این عمل تحت بیهوشی عمومی انجام می‌گردد. جراح در عمل دیسککتومی باز به ایجاد یک برش روی نواحی آسیب دیده ستون فقرات می‌پردازد تا به قوس استخوانی مهره که لامینا نام دارد دست پیدا کند. او به آرامی بافت نرم و عصب را کنار می‌‌زند تا به دیسک آسیب دیده دسترسی پیدا کند و نقاطی که به اعصاب فشار وارد کرده ‌اند را خارج نماید. پس از اتمام این مراحل به بستن برش ایجاد شده خواهد پرداخت. گاهی اوقات با توجه به شرایط خاص بیمار ممکن است پزشک در کنار جراحی دیسککتومی لومبر به انجام جراحی رفع فشار از طناب نخاعی بپردازد و به همین دلیل از تکنیک‌های متفاوتی مانند لامینکتومی و فیوژن نخاعی بپردازد تا فضای لازم در اختیار اعصاب قرار بگیرد و از فشردگی مجدد آنها جلوگیری شود.

 عوارض جراحی دیسککتومی لومبر چیست؟

 این عمل جراحی همانند سایر عمل‌ها با برخی عوارض جانبی از قبیل درد، خونریزی، عفونت بخیه، ایجاد بافت اسکار و لخته شدن خون همراه است. انجام جراحی دیسککتومی لومبر رایج است و معمولاً به عنوان یک روش ایمن در نظر گرفته می‌شود. برخی از عوارض احتمالی این عمل جراحی به شرح زیر می‌باشند:

• آسیب دیدگی عصب و فلج
• بی اختیاری ادرار و مدفوع
• از بین نرفتن درد یا بی حسی پاها
• عفونت دیسک بین ‌مهره‌ ای

دوران بهبود

 در صورتی که بیمار تحت عمل جراحی میکرودیسککتومی قرار بگیرد پس از عمل مرخص می‌‌شود و می‌‌تواند به منزل برگردد. در جراحی دیسککتومی باز بیمار به یک شبانه روز بستری شدن در بیمارستان نیاز خواهد داشت.

فرایند بهبود پس از جراحی دیسککتومی لومبر با توجه به علت انجام عمل جراحی، نوع جراحی انجام شده، و سطح عمومی سلامت بیمار می‌تواند از یک تا چهار هفته متغیر باشد. بیمار باید از همه نکاتی که پزشک در ارتباط با تسریع فرآیند بهبود گوشزد نموده است پیروی کند.

هفته اول

 در هفته اول پس از عمل معمولا شما در مقایسه با دوران قبل از جراحی دچار انواع مختلفی از درد خواهید شد. معمولاً پزشک از شما می‌خواهد یک هفته پس از عمل به مطب مراجعه کنید که در این شرایط شما می‌‌توانید با پزشک خود در خصوص احساس درد و نیاز به داروی مسکن برای کاهش درد صحبت کنید. به خاطر داشته باشید که شما به استراحت در منزل نیاز دارید به همین دلیل باید از محل کار خود مرخصی بگیرید. معمولاً هنگامی که از بیمارستان به منزل می‌روید پزشک از شما می‌خواهد به‌ تدریج در منزل راه بروید. معمولاً شما به مدت ۴ تا ۵ بار در هفته و هر بار به مدت ۲۰ تا ۳۰ دقیقه باید پیاده روی کنید. بیمارانی که مشکلات شدید تری دارند یا پیر شده‌ اند نمی‌توانند به مقدار کافی راه بروند. این مسئله خیلی جای نگرانی ندارد ولی بهتر است با پزشک خود در این رابطه مشورت نمایند.

 بیمار باید سعی کند در طول روز از خوابیدن خودداری کند زیرا به این ترتیب در خواب شبانه او اختلال ایجاد می‌‌شود و نمی‌‌تواند در طول روز به انجام فعالیت‌های ورزشی خواسته شده بپردازد. بیمار باید رژیم غذایی متعادل و سرشار از انواع میوه و فیبر داشته باشد و به مقدار فراوان آب بنوشد. دوران بهبود پس از عمل بازه زمانی بسیار خوبی برای اصلاح رژیم غذایی می‌باشد. بیمار باید سعی کند بیش از ۲۰ تا ۳۰ دقیقه ننشیند زیرا نشستن به مدت طولانی به کمر فشار وارد می‌کند. تغییر مداوم وضعیت بدن برای سلامت کمر در تمام طول عمر ضروری است.

 بیماران باید حداقل تا شش هفته پس از عمل نباید به انجام دادن تمرینات مخصوص تقویت عضلات مرکزی بپردازد مگر آن که پزشک دستور دیگری داده باشد. بیمار می‌تواند ۲ هفته پس از عمل جراحی در صورت نیاز با متخصص فیزیوتراپی خود در خصوص ماساژ یا انجام دادن حرکات کششی سبک صحبت کند. اکثر بیماران به علت استرس ناشی از جراحی احساس خستگی می‌‌نمایند که یک واکنش طبیعی بدن است و به آن خستگی ناشی از استرس می‌گویند. بدن در واکنش به استرس ناشی از عمل جراحی به تولید مقدار زیادی کورتیزول و آدرنالین و سایر هورمون‌ها می‌پردازد که انرژی را تحلیل می‌برند و منجر به واکنش سیستم ذهنی و فیزیکی می‌شوند. پس از آنکه عمل جراحی که باعث استرس شده است انجام می‌‌شود سطح هورمون کورتیزول و سایر هورمون‌های فوق کلیوی کاهش پیدا می‌‌کند و به همین دلیل بیمار به دلیل نداشتن انرژی تا چند روز دچار احساس خستگی خواهد شد.

هفته دوم تا سوم

 با گذر دو تا سه هفته پس از عمل معمولا شرایط بیمار پایدارتر می‌شود. احساس درد پس از عمل جراحی طبیعی است و معمولاً تعدادی از بیماران در دوران بهبود دچار درد شدید می‌‌شوند که گاهی اوقات به مدت ۲ تا ۳ هفته پس از عمل ادامه پیدا می‌کند. بیمار باید طبق دستور پزشک به استفاده از داروی مسکن ادامه دهد و با کاهش تدریجی درد از میزان مصرف داروهای مسکن بکاهد. به عنوان مثال هنگامی که درد کاهش پیدا کرده است به جای مصرف یک عدد قرص کامل نصف قرص را بخورد. به طور کلی با کاهش درد بیمار باید دوز داروی مصرفی خود را کاهش دهد و به جای داروهای مسکن بسیار قوی از پاراسیتامول استفاده نماید. پس از گذشت چند هفته بیمار احساس می‌کند قوی تر شده است اما باید به خاطر داشته باشد که در ابتدای فرایند بهبود قرار دارد و از فشار آوردن به بدن خود اجتناب کند.

هفته چهارم تا ماه سوم

 در این بازه زمانی بیمار احساس سلامتی می‌کند اما باید به طور منظم به متخصص فیزیوتراپی خود مراجعه کند و به انجام تمرینات ورزشی خواسته شده بپردازد. بیمار باید با پزشک خود مشورت کنند و با تمرینات ورزشی سودمند آشنا گردد. معمولاً تفاوت چندانی بین تمرینات ورزشی وجود ندارد و همه آنها می‌‌توانند به طور برابر از بدن در مقابل درد کمر محافظت کنند تا عضلات مرکزی و عضلات پایین کمر تقویت گردند. در صورتی که به مدت طولانی دچار درد بوده اید احتمالاً بخش قابل‌ توجهی از حجم عضلات شما از بین رفته که باید با صرف زمان و انرژی به تقویت مجدد آنها بپردازید.

 عوامل متعددی می‌توانند در بروز درد کمر نقش داشته باشند و درد به تدریج کاهش پیدا می‌کند اما گاهی اوقات بخش قابل توجهی از آن بهبود نمی‌یابد. حتی در مواردی که پس از عمل به درد پا فوراً برطرف شده است بیمار پس از عمل جراحی و شروع مجدد فعالیت جسمانی دچار مقداری درد خواهد شد. بروز این مشکل در سه هفته اول پس از عمل بسیار رایج است. گاهی اوقات درد ناشی از فعالیت جسمانی پس از عمل بسیار شدید است به نحوی که بیمار نسبت به دوران قبل از عمل درد بیشتری را احساس می‌‌کند. این مسئله نباید باعث ترس بیمار شود و بیمار باید همچنان به مصرف داروی مسکن ادامه دهد. در صورتی که بیمار با هرگونه سوال یا نگرانی مواجه شده باشد باید با پزشک خود تماس بگیرید.

 مراقبت‌های پس از عمل

مراقبت از زخم و بخیه

 به طور کلی پس از اتمام عمل جراحی پزشک از بخیه جذبی برای بستن برش‌های ایجاد شده استفاده می‌کند و روی آنها را به کمک چسب مخصوص می‌پوشاند. بیمار می‌تواند هر موقع احساس بهبودی کرد دوش بگیرد و به حمام برود. نحوه تعویض پانسمان هر دو روز یک بار و به مدت یک هفته و هر بار پس از دوش گرفتن ضروری است. باید زخم را همیشه خشک و تمیز نگه داشت و از استعمال هرگونه پماد یا محلول پاک کننده اجتناب کرد. بیمار باید از فرو بردن کمر خود درون آب اجتناب کند و به مدت ۴ هفته به استخر نرود.

 باید یک هفته پس از مرخص شدن از بیمارستان به تعویض پانسمان پرداخت و چسب استفاده شده را به موقع تعویض کرد. درصورتی که ساییده شدن لباس باعث بروز حساسیت در زخم شده است بیمار می‌تواند از گاز خشک برای محافظت بیشتر و پوشاندن زخم استفاده کند. بروز تورم خفیف اطراف زخم پس از عمل جراحی طبیعی است. حتی ممکن است بیمار متوجه شود پس از فعالیت جسمانی اطراف زخم کمی متورم می‌شود که این مشکل با گذر زمان برطرف خواهد شد. در صورتی که بیمار با مشکلاتی از قبیل خروج ترشح، تب، قرمزی یا بدتر شدن تورم اطراف زخم مواجه شده باشد باید فوراً به پزشک خود مراجعه نماید.

فعالیت جسمانی

 بیمار باید تا دو هفته اول پس از عمل جراحی از نشستن پشت میز به مدت طولانی و بیش از ۳۰ دقیقه خودداری کند زیرا فشار بسیار زیادی به قسمت پایین کمر و دیسک وارد می‌گردد. بیمار باید قبل از آنکه دوباره بنشیند به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه بایستد، راه برود یا دراز بکشد. بهتر است بیمار در هنگام نشستن یا لم دادن یک بالش کوچک را پشت کمر خود قرار دهد تا احساس راحتی بیشتری داشته باشد. اجتناب از مسافرت طولانی با ماشین ضروری است. در صورتی که بیمار مجبور به مسافرت است باید هر یک ساعت یک بار به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه راه برود. در مسافرت‌های طولانی بهترین حالت برای احساس درد کمتر لم دادن است.

 بیمار باید از خم شدن و برداشتن اجسام سنگین یا حرکات چرخش خودداری کند. خم شدن از ناحیه کمر و برداشتن اجسامی که بیش از ۵ کیلوگرم وزن دارند، کشیدن یا هل دادن وسایل کاملا ممنوع است. پس از عمل جراحی بیمار برای انجام دادن کارهای منزل و خرید کردن به کمک نیاز دارد. بیمار باید حداقل به مدت ۶ هفته انجام دادن فعالیت‌هایی که با حرکات کششی همراه هستند مانند جارو کردن و تمیز کردن کف اتاق را محدود نمایند. در صورتی که بیمار پس از انجام دادن کارهای خود احساس درد شدیدی داشته باشد باید بداند که زیاده روی کرده و به استراحت بیشتری نیاز دارد.

پیاده روی

 بیمار باید سعی کند پس از عمل جراحی هر چه سریع‌ تر شروع به راه رفتن نماید و از مسیر هموار برای قدم زدن استفاده کند. پیاده روی، روی تپه و نقاط شیب دار ممنوع است. بهتر است در ابتدا بیمار روزی ۲ مرتبه به مدت ۱۰ دقیقه راه برود و پس از آن که توانست ۲۰ دقیقه مداوم راه بروند تعداد دفعات پیاده ‌روی خود را به یک مرتبه برساند. به طور کلی بیمار باید بتواند بدون آن که دچار درد شدید شود به مدت ۳۰ تا ۴۰ دقیقه راه برود اما در صورتی که با افزایش ۵ دقیقه‌ ای زمان پیاده روی دچار درد شدید شده باشد باید پس از ۵ دقیقه اضافه شده صرف نظر کند. با کاهش درد بیمار باید بتواند از پله‌ها بالا و پایین برود.