عصب اکسیپیتال بزرگ مسئول بخش اعظم حس در پشت و بالای سر شما بوده و تحریک یا التهاب این عصب میتواند باعث سردرد شود.
در مبتلایان به تحریکپذیری عصب اکسیپیتال، اغلب درد از قاعده جمجمه در یک سر طرف سر شروع میشود. گاهی اوقات درد تا گیجگاه، پیشانی و پشت چشمها گسترش پیدا میکند. بلوک (یا انسداد) عصب اکسیپیتال یکی از معمولترین اعمال درمانی برای تسکین دردهای ناشی از میگرن و سردردهای مزمن است. برای کسب اطلاعات بیشتر درمورد بلوک عصب اکسیپیتال ادامه متن را مطالعه بفرمایید.
بلوک گیرندههای عصبی درد چیست؟
بلوک عصب عبارت است از تزریق یک ماده بیحس کننده روی یک عصب یا کنار آن. چنین تزریقی، درست همان طورکه دندانپزشک قبل از کار بر روی دندانتان فک شما را بیحس میکند، موقتاً باعث جلوگیری از احساس درد میشود. این تزریق همچنین حاوی یک کورتکواستروئید است که التهاب عصب را کم میکند.
اعصاب اکسیپیتال از نخاع آغاز شده، از عضلات گردن عبور میکنند و به پشت جمجمه میرسند. عصب اکسیپیتال بزرگ شاخهای از عصب نخاعی C2 است. عصب اکسیپیتال کوچک شاخهای از عصب نخاعی C3 است. التهاب عصب باعث دردی در قاعده جمجمه (معمولاً در یک طرف آن) میشود که به بالای سر، گیجگاه، پیشانی یا چشمها منتشر میشود.
گاهی اوقات داروهای بلوک کننده اعصاب، همراه با تزریقاتی به نقاط ماشهای عضلات گردن، به بیمار تزریق میشوند.
بسته به ترجیحات پزشک و بیمار، و همچنین با توجه به الزامات بیمهای، بلوک کنندههای عصبی را میتوان تا 3 بار برای آرام کردن اعصاب بیشفعال تزریق کند.
بلوک عصب اکسیپیتال عموماً در چه مواردی استفاده میشود؟
از تکنیک بلوک اعصاب اکسیپیتال برای کاهش شدت سردردهای مزمن استفاده میشود.
بعضی از عارضههایی که معمولاً با این تزریقات درمان میشوند عبارتند از:
- میگرن. میگرن یک عارضه عصبی است که معمولاً باعث سردردهای شدیدی در یک طرف سر میشود. مبتلایان به میگرن عموماً دچار حالت تهوع، سرگیجه و تغییرات خلقی هم میشوند.
- سردردهای خوشهای. سردردهای خوشهای یک سری سردردهای عوده کننده کوتاه اما دردناک هستند. بیماران معمولاً این سردردها را به طور فصلی تجربه میکنند.
- اسپوندیلوز مفاصل فاست گردنی. این عارضه که به نام آرتروز مفاصل گردن هم شناخته میشود، اغلب ناشی از تخریب استخوانها و دیسکها به دلیل افزایش سن است.
- نورالژی اکسیپیتال. این عارضه که یک ناهنجاری سردردی است معمولاً باعث بروز دردهای نافذی در پشت سر، یک طرف گردن و پشت گوشها میشود. این دردها ناشی از آسیب رسیدن به اعصاب اکسیپیتال بزرگ و کوچک هستند.
درمان سردرد با بلوک اعصاب اکسیپیتال
چه کسی کاندیدای این درمان است؟
تزریق اکسیپیتال زمانی بهترین نتیجه را میدهد که درد در یک طرف سر و مطابق الگوی درد عصب C2 (که از پشت جمجمه، به پشت چشم و به ناحیه گوش میرود) بروز کند. عموماً، این درمان برای کسانی تجویز میشود که به سایر درمانهای محافظهکارانه مانند مصرف داروهای ضدالتهاب، ماساژ، سوزن خشک یا فیزیوتراپی پاسخ ندادهاند.
تزریق اکسیپیتال نباید برای افرادی که عفونت یا مشکلات خونریزی دارند استفاده شود. این تزریق ممکن است سطح قند خون بیماران دیابتی را کمی بالا ببرد. همچنین ممکن است موقتاً فشار خون و فشار چشم مبتلایان به آب سیاه را افزایش دهد. در خصوص این موارد حتماً با پزشکتان صحبت کنید.
قبل از درمان چه اتفاقی اقداماتی انجام خواهد شد؟
پزشکی که شما را درمان خواهد کرد با مرور سابقه پزشکی و آزمایشهای تصویربردای قبلی شما (عکس رادیولوژی، سیتیاسکن، امآرآی و غیره) بهترین محل را برای تزریقها تعیین میکند. هر پرسشی که در خصوص درمان دارید را میتوانید در همین جلسه مطرح کنید.
بیمارانی که آسپرین یا داروهای رقیق کننده خون مصرف میکنند میبایست چند روز قبل از تزریق مصرف این داروها را متوقف کنند. در مورد هرگونه دارویی که مصرف میکنید با پزشکان خود صحبت کنید، چه پزشکی که داروها را تجویز کرده و چه پزشکی که قرار است تزریق را انجام دهد. این درمان معمولاً در یک بخش سرپایی انجام میشود.
درمان چگونه انجام میشود؟
در زمان انجام تزریق از شما خواسته خواهد شد که یک سری فرم رضایتنامه را تکمیل و امضاء کنید، در فرم مربوطه فهرستی از داروهایی که در حال حاضر مصرف میکنید را نوشته و همچنین هرگونه آلرژی دارویی که دارید را هم ذکر کنید. فرایند تزریق 5 تا 10 دقیقه طول میکشد و پس از آن یک دروه ریکاوری خواهید داشت. این درمان شامل مراحل زیر است:
آیا بیماری که قصد انجام تزریق بلوک اعصاب اکسیپیتال دارد نیاز به همراه دارد؟
مرحله 1: آمادهسازی بیمار
بیمار روی صندلی مینشیند یا روی تخت به شکم دراز میکشد. تزریق به پشت سر و درست در بالای گردن انجام میشود. بیمار در طول تزریق هوشیار باقی میماند تا به پزشک بازخورد بدهد.
مرحله 2: فرو بردن سوزن
پزشک ناحیه مورد نظر را لمس میکند و سوزن را از طریق پوست به تنه عصب هدایت میکند. اگر تزریق در محل صحیح خود انجام شود، پوست آن طرف سر به سرعت بیحس میشود.
مرحله 3: تزریق دارو
فرو بردن سوزن از چند زاویه نفوذ داروی بیحسی و استروئید به عمق بافت را تضمین میکند. سپس سوزن از پوست خارج میشود. اگر عصب ورم زیادی داشته باشد، دو یا سه روز طول میکشد تا استروئید به طور کامل اثر خود را نشان دهد. اثر این تزریقات نسبتاً طولانی است (گاهی اوقات هفتهها یا ماهها دوام دارد). بسته به محل درد، ممکن است یک یا چند بلوک انجام شود.
بعد از درمان چه خواهد شد؟
اکثراً بیماران میتوانند درست بعد از انجام درمان برخیزند و راه بروند. معمولاً، بیمار بعد از مدت کوتاهی که تحت نظر بود، میتواند مطب یا بخش را ترک کند.
تأثیر بیحسی موضعی ظرف چند ساعت از بین میرود، اما اثر استروئید طی چند روز بعدی شروع به افزایش میکند. ممکن است با از بین رفتن تأثیر داروی بیحسی کمی دردتان بیشتر شود.
همچنین، ممکن است از شما خواسته شود که وضعیت دردتان را به صورت روزانه یادداشت کنید تا مشخص شود که آیا درمان مؤثر بوده یا خیر.
مراقبت های پس از درمان با بلوک اعصاب اکسیپیتال
درمان چه نتایجی خواهد داشت؟
پزشک بر اساس تسکین حاصل شده بعد از تزریق ادامه درمان را توصیه خواهد کرد. اگر درست پس از تزریق دردتان به طور قابل توجهی تسکین یافت، در این صورت تزریق موفقیتآمیز بوده و این نشان میدهد که عصب اکسیپیتال منبع دردتان بوده است.
اما اگر دردتان تسکین چندانی نیافت، مشخص میشود اعصاب اکسیپیتال منبع درد نبودهاند. در چنین حالتی میبایست مجدداً برای تشخیص علت درد اقدام شود.
به ندرت پیش میآید که در یک دوره شش ماهه بیش از سه بلوک عصب اکسیپیتال انجام شود. هر چه میزان تزریقات استروئید بیشتر باشد احتمال بروز عوارض جانبی بیشتر خواهد بود. اگر نیاز باشد که تزریقات به تعداد دفعات بیشتری انجام شوند، پزشک نوع دیگری از درمان را مد نظر قرار خواهد داد.
این درمانها میتوانند شامل موارد زیر باشند:
- بریدن عصب
- کاهش فشار وارده بروی عصب
- کشتن فیبرهای عصبی با انرژی رادیوفرکانس
- کاشتن یک تحریک کننده عصب اکسیپیتال، که دستگاهی مشابه دستگاه ضربانساز برای قلب است. تحریک کننده عصب با ارسال پالسهای الکتریکی به جلوگیری از رسیدن پیامهای درد به مغز کمک میکند.
تسکین درد چقدر دوام دارد؟
چندین روز طول میکشد تا اثر تسکین درد استروئیدها به طول کامل بروز کند.
مدت دوام کاهش دردِ ناشی از تزریق به اعصاب اکسیپیتال از شخصی به شخص دیگر متفاوت است، به طوری که، در بعضی افراد، تسکین درد ناشی از این تزریقات تا ماهها دوام دارد.
آیا بلوک اعصاب اکسیپیتال عوارضی دارد؟
بلوک عصب اکسیپیتال در کل ایمن است. با این حال، این درمان هم مانند هر درمان پزشکی دیگری، با ریسکهایی همراه است. شایعترین عوارض آن درد یا تحریکپذیری در محل تزریق است.
عوارض جانبی دیگری که ممکن است بعد از تزریق تجربه کنید عبارتند از:
- عفونت
- بهبود نیافتن علائم
- سردردهای شدیدتر
- واکنشهای آلرژیک
- سرگیجه
- بیحسی
- خونریزی محل تزریق
- سبکی سر
- ریسک ناچیز آسیب عصبی
بلوک عصب اکسیپیتال چقدر در درمان سردردهای میگرنی و سایر سردردها مؤثر است؟
رویه هم رفته، به نظر میرسد که بلوک عصب اکسیپیتال گزینه نسبتاً مؤثری برای کنترل درد باشد. مبتلایان به سردردهای مزمن عموماً سالی سه تا چهار تزریق دریافت میکنند. به ندرت پیش میآید که در یک دوره شش ماهه بیش از سه تزریق انجام شود. هر چه تعداد تزریقهایتان بیشتر باشد، احتمال دچار شدنتان هم به عوارض جانبی ناشی از استروئیدها بیشتر خواهد بود.
بلوک عصب اکسیپیتال برای میگرن
در تحقیقی که در سال 2018 انجام شد، محققان اثربخشی بلوک عصب اکسیپیتال بزرگ برای درمان درد میگرن را بررسی کردند. در این تحقیق 562 بیمار به مدت 5 سال تحت نظر بودند. بیش از 82% از بیماران حاضر در تحقیق سطوح متوسط تا قابل توجهی از تسکین دردِ ناشی از این درمان را گزارش دادند.
همچنین در سال 2018، مروری بر یک سری از تحقیقات نشان داد که بلوک اعصاب اکسیپیتال میتواند به طور چشمگیری شدت درد مبتلایان به میگرن را کاهش دهد.
بلوک اعصاب اکسیپیتال برای سردردهای خوشهای
به نظر میرسد بلوک اعصاب اکسیپیتال بتواند سردردهای ناشی از عارضه سردردهای خوشهای را به طور مؤثری درمان کند. در یکی از تحقیقات، محققان تأثیر بلوک عصب اکسیپیتال بزرگ بر 83 نفر مبتلا به سردردهای خوشهای مزمن را بررسی کردند. آنها مشاهده کردند که علائم بیمارانی که هر سه ماه یک بار تحت درمان بلوک عصب اکسیپیتال قرار گرفته بودند به طور چشمگیری بهبود یافته بود.
همچنین، بیش از نیمی از شرکت کنندگان در این تحقیق بعد از اولین درمان به طور چشمگیری بهبود پیدا کرده بوند.
بلوک عصب اکسیپیتال برای نورالژی اکسیپیتال
بلوک اعصاب اکسیپیتال برای درمان نورالژی اکسیپیتال هم مناسب است. در یکی از تحقیقات تأثیر بلوکهای اعصاب اکسیپیتال بر 44 بیمار مبتلا به نورالژی اکسیپیتال بررسی شد. محققان مشاهده کردند که بعد از 6 ماه درمان، بیش از 95% از بیماران از کاهش درد خود رضایت داشتند.
پرسشهای متداول
درمان چقدر طول میکشد؟
عموماً کمتر از یک یا دو دقیقه؛ درمان معمولاً در یک اتاق معاینه معمولی انجام شده و بیمار به هیچگونه آمادهسازی نیاز ندارد.
آیا میتوانم بعد از درمان به فعالیتهایم برگردم؟
قطعاً؛ شما قاعدتاً باید بتوانید بعد از عمل رانندگی کنید و مثل بقیه روزها به فعالیتهایتان ادامه بدهید.
اگر درد به طور چشمگیری تسکین پیدا کرد اما فقط برای مدت کوتاهی، آیا باید درمان را تکرار کنم؟
متأسفانه، پزشک نمیتواند پیشبینی کند که بلوک اعصاب اکسیپیتال مؤثر خواهد بود یا خیر و (اگر مؤثر بود) مزایای آن چه مدت دوام خواهد داشت. اگر نتیجه درمانتان به طور چشمگیری مثبت بود اما فقط مدت کوتاهی دوام داشت، شاید منطقی باشد که دست کم یک بار دیگر آن را امتحان کنید.