تحریک مغناطیسی مغز (TMS) یک فرایند غیرتهاجمی تحریک مغز می‌باشد که می‌تواند به آن دسته از بیماران مبتلا به اختلالات روانپزشکی یا عصبی کمک کند که علائم آن‌ها به وسیله مراقبت‌های روتین بهبود نیافته است. در اینجا نحوه استفاده از این روش جهت درمان افسردگی و دیگر اختلالات خلقی ارائه شده است.
تحریک مغناطیسی مغز (TMS) چیست؟
تحریک مغناطیسی مغز (TMS) یک روش درمانی غیرتهاجمی است که پالس‌های انرژی مغناطیسی را به مناطق خاصی از مغز هدایت می‌کند که در کنترل خلق و خو دخیل هستند. این پالس‌های مغناطیسی بدون ایجاد درد از جمجمه عبور کرده و آن دسته از سلول‌های مغز را تحریک می‌کنند که می‌توانند ارتباط میان بخش‌های مختلف مغز را بهبود بخشند. زمانیکه این پالس‌های تحریک مغناطیسی مغز طی فواصل زمانی منظم ارسال شوند به عنوان تحریک مکرر مغناطیسی مغز یا (rTMS) شناخته می‌شود. اینکه تحریک مغناطیسی مغز چگونه عمل می‌کند نامشخص است؛ اما به نظر می‌رسد که این تحریک تاثیر طولانی بر روی عملکرد‌های مغز داشته که این امر می‌تواند به کاهش و فروکش کردن علائم افسردگی و بهبود خلقتان کمک کند.
کاربرد تحریک مغناطیسی مغز
تاکنون در ایالات متحده، روش تحریک مغناطیس مغز فقط برای درمان اختلال افسردگی عمده تایید شده است. این در حالیست که تحریک مغناطیسی مغز معمولا زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که روش‌های درمانی استاندارد نظیر تکنیک‌های درمانی، دارویی و خودیاری بی‌اثر واقع شده باشند و یا عوارض جانبی داروها بسیار شدید باشد.
با این وجود، در بسیاری از کشور‌ها، روش تحریک مغناطیسی مغز برای بسیاری از دیگر عارضه‌های شایع به اثبات رسیده است که عبارتند از:
- اختلالات اضطرابی نظیر اختلال وسواسی جبری OCD
- اختلال استرسی پس از حادثه (PTSD)
- توانبخشی در سکته مغزی
- اسکیزوفرنی
- بیماری پارکینسون
- بیماری آلزایمر
- درد مزمن
- اعتیاد به نیکوتین
تحریک مغناطیسی مغز حتی برای درمان عارضه‌های بدون تایید نظیر وزوز گوش، فیبرومیالژیا، سندروم تورت، اختلال طیف اوتیسم و مولتیپل اسکلروزیس(ام اس) نیز نویدبخش بوده است.
تحریک مغناطیسی مغز برای افسردگی
افسردگی می‌تواند خسارت سنگینی را به بار آورد، طرز تفکر، احساستان و عملکردتان را در زندگی روزمره تغییر دهد. در حالیکه بسیاری از افراد قادرند که از طریق خودیاری، روش‌های درمانی، دارویی یا ترکیبی از این روش‌ها به آرامش برسند؛ اما در برخی دیگراز افراد احساس ناامیدی هرگز فروکش نمی‌کند.
چنانچه از نوعی افسردگی عمده رنج می‌برید که مقاومت آن نسبت به شیوه‌های درمانی دیگر به اثبات رسیده است پس ممکن است روش درمانی تحریک مغناطیسی مغز گزینه پیش رویتان باشد. درست همانطور که داروی ضدافسردگی درصدد تحریک شیمیایی مغزتان است TMS نیز همین کار را با استفاده از میدان‌های مغناطیسی انجام می‌دهد.
انواع دستگاه‌های تحریک مغناطیسی مغز
سیستم‌های تحریک مغناطیسی متنوعی موجود می‌باشد که عبارتند از:
- دستگاه‌های تحریک مغناطیسی قشر سطحی مغز (surface TMS) از یک کویل مغناطیسی ۸ اینچی استفاده می‌کنند که می‌تواند 0.6 اینچ به زیر جمجمه نفوذ کرده تا به مناطق خاصی از مغز برسد.
- دستگاه‌های تحریک مغناطیسی عمقی مغز (dTMS) از یک سیم پیچی اچ مانند بزرگتر استفاده می‌کنند که اجازه می‌دهد انرژی مغناطیسی به عمق بیشتری در مغز، تا بیش از 1.6 اینچ زیر جمجمه، نفوذ کند.
- دستگاه‌های TBS سریع (تتا برست) جهت درمان اختلال افسردگی عمده به اندازه دستگاه‌های استاندارد تحریک مغناطیسی مغز ایمن و مؤثر به حساب می‌آیند؛ اما این دستگاه‌ها در مقایسه با جلسات TMS که نیاز به ۲۰ تا ۴۰ دقیقه دارند تنها به جلسات ۳ تا ۶ دقیقه‌ای نیازمند هستند.
همچنین دستگاه‌های ساده‌ای جهت تحریک مغز وجود دارد که توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) برای استفاده در منزل تائید شده است. با این حال، این دستگاه‌ها، دقیقاً دستگاه‌های TMS نیستند. بلکه، آن‌ها به عنوان واحد‌های تحریک الکتریکی مغز (CES) طبقه‌بندی می‌شوند که در آن به منظور تحریک مغز از جریان الکتریکی به جای پالس‌های مغناطیسی استفاده می‌کنند. به نظر می‌رسد که تأثیر واقعی این دستگاه‌ها قابل بحث است. مانند هر روش دیگر مداوای افسردگی، مهم است که در مورد بهترین گزینه‌ها با پزشکتان گفتگو نمائید.
تاثیرگذاری TMS
بیشتر آزمایشات منتشرشده، نتایج پشتیبانی استفاده از TMS برای بهبود موارد افسردگی مقاوم در برابر درمان را به همراه داشته است. بیش از نیمی از افراد مبتلا به افسردگی عمده که از مصرف دارو سودی نبرده اند، با انجام تحریک مغناطیسی بهبود علائم را تجربه کرده‌اند؛ این در حالیست که علائم بیماری حدوداً در یک نفر از میان هر سه نفر کاملاً رفع می‌گردد.
هرچند این بدین معنا نیست که تحریک مغناطیسی مغز درمانی برای افسردگی بوده و علائم افسردگیتان دیگر عود نمی‌کند. در حقیقت، نتایج مثبت ناشی از تحریک مغناطیسی مغز به طور متوسط حدود یک سال پس از درمان دوام دارد.
با این حال، لازم به یادآوری است که افسردگی فقط نتیجه عدم تعادل شیمیایی نیست؛ بلکه از ترکیبی از عوامل بیولوژیکی، روانشناختی و اجتماعی ناشی می‌شود. به عبارت دیگر، انتخاب نوع سبک زندگی، روابط و مهارت‌های مقابله‌ای به اندازه ژنتیک به افسردگی شما کمک می‌کند. بنابراین می‌توانید از بهبود انرژی‌تان سود ببرید و به دنبال TMS درمانی شروع به گفتگو درمانی کنید و یا تغییراتی مانند بهبود رژیم غذایی، ورزش و ایجاد یک شبکه پشتیبانی در سبک زندگیتان ایجاد نمایید که در درازمدت می‌تواند به حفظ و تداوم دوره ریکاوری از افسردگیتان کمک کند.
در هنگام درمان با روش تحریک مغناطیسی مغز چه انتظاری باید داشت؟
تحریک مغناطیسی مغز یک روش درمانی نسبتا کوتاه، غیرتهاجمی و سرپایی است. این امر بدین معناست که این شیوه شامل عمل جراحی نبوده، نیازی به مصرف آرام بخش یا ماده بیهوشی ندارد و پس از آن نیازی به سپری دوره نقاهت نمی‌باشد. شما در طول انجام درمان هوشیار و بیدار می‌مانید. TMS درمانی روشی غیرسیستماتیک است و این بدین معناست که برخلاف کاری که دارو‌های ضدافسردگی می‌کنند، هیچگونه تاثیری بر روی دیگر نواحی بدنتان ندارد.
یک دوره درمانی معمول تحریک مغناطیسی مغز شامل جلسات روزمره (۵ بار در هفته) به مدت ۴ تا ۶ هفته می‌باشد. هرچند برخی از افراد پس از سپری دوره درمان اولیه، بازگشت مجدد جهت انجام دوره درمانی نگهدارنده را هرچند وقت یکبار مفید می‌دانند. هر جلسه TMS معمولا حدود ۲۰ تا ۴۰ دقیقه طول می‌کشد؛ با این حال برای برخی از دستگاه‌های جدید جلسات کوتاه در حد ۳ دقیقه کافیست.
در طول تحریک مغناطیسی مغز، پزشک بالینی از شما می‌خواهد که بر روی یک صندلی راحت بنشینید، گوش گیر‌هایی را در اختیارتان می‌گذارد و یک کویل مغناطیسی را بر روی سرتان نزدیک ناحیه‌ای از مغز می‌گذارد که گمان می‌رود در تعدیل حالات روحی دخیل است. در حالت افسردگی این ناحیه همان ناحیه قشر پیش‌پیشانی بوده که در زیر پیشانی‌تان می‌باشد.
سپس پالس‌های الکترومغناطیسی از طریق این کویل یا سیم پیچی هدایت می‌شود. این پالس‌های مغناطیسی به راحتی از میان جمجمه سرتان عبور کرده و موجب ایجاد جریان‌های الکتریکی کوتاهی می‌شود که سلول‌های عصب را تحریک می‌نمایند.
- شما صدایی مانند صدای کلیک می‌شنوید و بر روی سرتان احساس ضربه یا سوزن سوزن شدن می‌کنید.
- ممکن است در طول انجام درمان و مدت کوتاهی پس از آن کمی احساس ناراحتی در پوست سر داشته باشید.
پس از درمان با TMS
پس از اتمام درمان به وسیله تحریک مغناطیسی مغز، قادرید بلافاصله به امور روزمره خود برسید و تا محل کار یا منزلتان رانندگی کنید و طبق معمول به زندگیتان ادامه دهید.
خطرات تحریک مغناطیسی مغز و عوارض جانبی آن
TMS برخلاف شیوه‌های قدیمی تحریک مغز و تحریک الکتریکی مغز(ECT) هیچگونه اثری بر روی حافظه و شفافیت ذهنی ندارد. این روش از بروز عوارض جانبی ناشی از مصرف آرام بخش که لازمه انجام ECT است نیز جلوگیری می‌کند. با این حال، TMS خالی از عوارض جانبی نیست. بروز سردرد و ناراحتی در پوست سر به صورت خفیف و معمول، شایع‌ترین عوارضی است که پیش می‌آید. این در حالیست که حدود نیمی از بیمارانی که بروز سردرد را گزارش می‌کنند، معمولاً بدن آن‌ها به خوبی نسبت به دارو‌های مسکن بدون نسخه واکنش نشان می‌دهد و این عوارض پس از دوره درمان کاهش می‌یابد.
حدود یک سوم بیماران در هنگام ارسال پالس‌های مغناطیسی، احساس درد در پوست سر یا اسپاسم صورت را گزارش می‌کنند که که با پایان دوره درمان کاهش می‌یابد. تغییر موضع کویل و تعدیل محل‌های تحریک‌سازی نیز می‌تواند به کمتر شدن این عوارض جانبی خفیف کمک کند.
احتمال بروز تشنج، جدی‌ترین خطر TMS می‌باشد؛ اما احتمال بروز این خطر بسیار اندک و چیزی حدود ۰۰۱% می‌باشد. در حالی که فقط چند مورد دال بر بروز تشنج به دلیل درمان TMS وجود دارد، اگر احتمال بروز تشنج در شما زیاد است – به عنوان مثال اگر صرع یا سابقه آسیب دیدگی سر داشته باشید – بعید است که برای انجام این شیوه درمان مورد مناسبی باشید.
تأثیرات درازمدت
بیش از ۱۰ سال است که روش درمانی TMS در ایالات متحده مورد تأیید قرار گرفته است و تاکنون هیچ نوع اثر منفی پایداری که مرتبط با این شیوه درمان باشد، گزارش نشده است.
با این حال مهم است که به یاد داشته باشید که این روش درمانی با داشتن ۱۰ سال سن، همچنان نسبتاً جوان می‌باشد؛ بنابراین زمان کافی برای مطالعه اثرات طولانی مدت این روش وجود نداشته است. با گذر زمان و انجام تحقیقات بیشتر، اشراف بر روی اثرات طولانی مدت بهبود می‌یابد.
چه افرادی قادر به دریافت TMS نیستند؟
تحریک مغناطیسی مغز علاوه بر افراد مبتلا به صرع، افراد دارای سابقه خانوادگی تشنج، برای برخی دیگر از بیماران نیز مناسب نیست. از آنجا که در TMS از انرژی مغناطیسی استفاده می‌شود، افرادی که در سر یا گردنشان فلز دارند قادر به دریافت TMS نمی‌باشند. برای بریس‌ها یا مواد پرکننده دندان استثناء وجود دارد.
نمونه‌هایی از‌اشیاء فلزی که مانع از انجام شیوه درمانی TMS می‌شوند، عبارتند از:
- کلیپس آنوریسم
- استنت‌ها
- تحریک‌کننده‌های عمیق مغز
- ایمپلنت‌های فلزی گوش / چشم
- قطعات ترکش و گلوله
- پیس می‌کر یا ضربان‌ساز مصنوعی قلب
دیگر عواملی که مانع از دریافت TMS درمانی می‌شوند عبارتند از:
- سابقه دیگر اختلالات بهداشت روان نظیر سوء مصرف مواد و روان پریشی
- آسیب مغزی ناشی از بیماری یا صدمه دیدگی نظیر تومور مغز، ضربه مغزی یا سکته مغزی
