آیا شما نیز از درد پایین کمر شکایت دارید؟ آیا درد کمر باعث اختلال در زندگی کاری و روزمره شما شده است؟ احتمال بیرون زدگی دیسک در هر یک از نقاط ستون فقرات وجود دارد اما قسمت پایین کمر بیشتر درگیر می‌شود. درد کمر می‌تواند به دلایل متعددی به وجود بیاید اما در تعداد زیادی از موارد به بیرون زدگی دیسک کمر ارتباط دارد. طبق تحقیقات انجام شده ۶۰ تا ۸۰ درصد از افراد در طول زندگی خود دچار برخی از انواع درد کمر می‌شوند. برای توصیف بیرون زدگی دیسک از عبارات متعددی مانند پارگی دیسک و فتق دیسک استفاده می‌شود. صرف نظر از اسمی که به این اختلال داده می‌شود می‌توان از روش‌های درمانی متعددی مانند فیزیوتراپی، ورزش درمانی و ماساژ درمانی برای بهبود آن استفاده کرد.

علت بیرون زدگی دیسک کمر چیست؟

دیسک بین مهره‌های ستون فقرات نقش ضربه گیر را ایفا می‌‌کند. این ساختارهای نرم و اسفنجی بین مهره‌های ستون فقرات قرار دارند و به حفظ ساختار ستون فقرات کمک می‌کنند. دیسک ستون فقرات دارای یک هسته نرم و ژله مانند است و یک پوشش بیرونی سفت دارد. این ساختار به کمر کمک می‌کند به راحتی به سمت جلو و دو طرف خم شود. ستون فقرات از اعصاب و طناب نخاعی محافظت می‌کند. در صورتی که غضروف موجود در دیسک ستون فقرات دچار آسیب دیدگی شود یا اینکه به طور کامل رشد نکرده باشد ماده ژله مانند درون آن به سمت بیرون خارج خواهد شد. بیرون زدگی هسته دیسک باعث می‌‌شود فشار زیادی به اعصاب وارد گردد. این امر منجر به بروز درد شدید در پایین کمر خواهد شد. حتی به وجود آمدن فشار بسیار کمی در اعصاب ستون فقرات می‌تواند باعث بروز بی حسی، ضعف و درد شود.

چهار مرحله بیرون زدگی دیسک کمر

مشکلات مرتبط با ناحیه کمر و درد این اندام یکی از شایع ترین دلایلی است که بیماران را راهی مطب پزشک می‌کند و یکی از شایع ترین علل بروز درد کمر بیرون زدگی دیسک می‌باشد. معمولاً از بیرون زدگی دیسک تحت عنوان لغزش دیسک یاد می‌‌شود که یک اختلال دردناک است و باعث بروز درد تیر کشنده، بی حسی و سوزن سوزن شدن در کمر و بدن می‌شود. بیرون زدگی دیسک کمر مراحل متعددی دارد که هریک از آنها با علائم مختلفی همراه می‌‌شوند. به علاوه این مراحل می‌‌توانند در نحوه ترمیم دیسک بیرون زده تاثیر بگذارند. نکته مهمی که افراد مبتلا به بیرون زدگی دیسک کمر باید بدانند آشنا شدن با مراحل دیسک کمر و علائم مرتبط با آن است تا به موقع به پزشک مراجعه کنند و مشکل آنها درمان گردد.

مرحله اول: پیش آمدگی دیسک

پیش آمدگی دیسک اولین مرحله بیرون زدگی دیسک است که در این مرحله دیسک بین مهره‌ها شروع به متورم شدن می‌کند. قسمت پشت دیسک شروع به چسبیده شدن می‌کند و از طرفین شروع به متورم شدن خواهد کرد. در این مرحله برخی از افراد هیچ گونه علامتی ندارند اما برخی دیگر دچار مقداری درد می‌شوند. در صورتی که بیمار علامت خاصی داشته باشد پزشک می‌تواند پیش آمدگی دیسک کمر را در عکس برداری تشخیصی تایید کند.

مرحله دوم :افتادگی دیسک

افتادگی دیسک دومین مرحله بیرون زدگی دیسک محسوب می‌شود که در این مرحله دیسک از جایگاه اصلی خود بین دو مهره بالا و پایین فاصله می‌‌گیرد. در این مرحله علائم بیماری به تدریج خود را نشان می‌‌دهند و بیمار با مشکلاتی از قبیل سوزن سوزن شدن یا بی حسی مواجه خواهد شد. در این مرحله دیسک از جای اصلی خود خارج شده اما هنوز دچار پارگی یا بیرون زدگی نشده است. هرچه دیسک بیشتر از جای طبیعی خود فاصله بگیرد احتمال آنکه بیمار وارد مرحله سوم بیرون زدگی دیسک شود افزایش خواهد یافت.

مرحله سوم: بیرون زدگی دیسک

بیرون زدگی دیسک مرحله سوم دیسک کمر محسوب می‌‌شود که در این مرحله لبه‌های دیسک قابل مشاهده است. این امر به این معنا است که در چنین شرایطی دیسک علاوه بر آن که از مهره‌های بالا و پایین فاصله می‌‌گیرد از سطح طبیعی دیسک نیز خارج می‌شود. ماده مایع درون دیسک که به آن هسته دیسک گفته می‌‌شود از جایگاه اصلی خود خارج می‌گردد. معمولاً در عکسبرداری از دیسک نمی‌توان تفاوتی بین پیش آمدگی دیسک یا بیرون زدگی آن را مشخص کرد به همین دلیل اکثر پزشکان از این وضعیت تحت عنوان دیسک کمر یاد می‌کنند که تحت عنوان بیرون زدگی کامل در نظر گرفته می‌شود.

مرحله چهارم: جدا شدگی دیسک

جدا شدگی دیسک مرحله آخر دیسک کمر محسوب می‌‌شود که در این مرحله یک بخش از دیسک به طور کامل وارد کانال نخاعی می‌‌شود. این اختلال زمانی به وجود می‌‌آید که هسته درون دیسک به طور طبیعی از داخل دیسک خارج می‌شود و وارد کانال نخاعی می‌شود. در نتیجه اجزای دیسک به ریشه عصب فشار وارد می‌‌کند و باعث به وجود آمدن علائم دیسک کمر خواهند شد. این علائم عبارتند از بی حسی، سوزن سوزن شدن، از بین رفتن برخی از واکنش‌های خاص بدن یا ضعف عمومی بدن. دیسک کمر با درد بسیار زیادی همراه است و هنگامی ‌که بیمار به مرحله آخر می‌‌رسد و هسته داخلی دیسک به ریشه ‏اعصاب نخاع فشار وارد می‌‌کند درد غیر قابل تحملی را به وجود خواهد آورد.

فاکتورهای خطر در بروز دیسک کمر چیست؟

• چاقی و اضافه وزن یکی از فاکتورهایی است که در بیرون زدگی دیسک کمر نقش مهمی را ایفا می‌کند زیرا وزن اضافی بدن فشار زیادی را به نقاط مختلف نخاع و ستون فقرات وارد می‌کند.
• ضعیف بودن عضلات بدن یکی دیگر از عواملی است که سلامت بدن را به چالش می‌کشد و بیمار را با مشکلات متعدد از قبیل بیرون زدگی دیسک مواجه خواهد کرد.
• برداشتن اجسام سنگین، بغل کردن کودک، برداشتن اشیا به صورت نامناسب و موارد مشابه باعث بیرون زدگی دیسک کمر خواهد شد.
• افرادی که به واسطه شغل خود مدت زیادی می‌نشینند یا به سمت جلو منحرف می‌‌شوند تا به صفحه مانیتور و کیبورد دسترسی داشته باشند بیشتر دچار بیرون زدگی دیسک کمر خواهند شد.

علائم بیرون زدگی دیسک چیست؟

علائم مرتبط با بیرون زدگی دیسک کمر با توجه به محل آسیب دیدگی دیسک در ستون فقرات به اشکال مختلفی احساس می‌‌شود. برخی از شایع ترین علایمی که در افراد مبتلا به بیرون زدگی دیسک کمر احساس می‌شود به شرح زیر می‌باشند:

• احساس ضعف در پاها.
• احساس درد در هنگام خم شدن یا چرخیدن.
• احساس درد که در هنگام نشستن، سرفه کردن، عطسه کردن یا خم شدن بدتر می‌شود.
• احساس سوزش و سوزن سوزن شدن یا بی حسی در ناحیه کمر، باسن و پا یا ساق پا.

 تست‌های تشخیصی

• پزشک درخواست انجام عکسبرداری توسط اشعه ایکس از کمر شما را می‌دهد. عکسبرداری معمولی نمی‌‌توانند وجود دیسک کمر را نشان دهد اما اطلاعات خوبی را در ارتباط با میزان تحلیل رفتگی ستون فقرات در اختیار پزشک قرار خواهد داد.
• اسکن ام آر آی رایج ترین روش موجود برای تشخیص بیرون زدگی دیسک کمر است. اسکن ام آر آی یک روش بدون درد و بسیار دقیق است که هیچ گونه عارضه جانبی خاصی ندارد. در مواردی که پزشک به وجود بیرون زدگی دیسک کمر مشکوک شده باشد درخواست انجام اسکن ام‌ آر آی را خواهد داد.
• در بعضی موارد اسکن ام آر آی و عکس برداری توسط اشعه ایکس نمی‌توانند همه اطلاعات لازم را ارائه دهند به همین دلیل پزشک درخواست انجام سایر تست‌های تشخیصی را خواهد داد. معمولاً از میلوگرام در کنار سی تی اسکن استفاده می‌شود تا اطلاعات ضروری به دست بیاید.
• در مواردی که پزشک قبل از انجام جراحی دیسک کمر را داشته باشد از دیسکو گرام برای مشخص کردن دیسک آسیب دیده ای که منجر به بروز درد می‌شود استفاده می‌نماید.
• تست‌های الکتریکی می‌توانند به پزشک کمک کنند به این نتیجه برسد که آیا درد پا به آسیب دیدگی عصب ارتباط دارد یا خیر. پزشک با توجه به نتایج این تست‌های تشخیصی در خصوص نیاز به انجام عمل جراحی تصمیم ‌گیری خواهد کرد.

درمان بیرون زدگی دیسک کمر

مراقبت از خود

بیرون زدگی دیسک کمر به طور خود به خود درمان نخواهد شد به عبارتی زمانی که دیسک دچار پارگی می‌شود به همان شکل باقی خواهد ماند. از سوی دیگر گاهی اوقات علائم بیرون زدگی دیسک کمر با گذر زمان و به طور خود به خود برطرف می‌شوند. شما می‌توانید به کمک روش‌های خود مراقبتی تا حدودی به تسکین علائم خود کمک کنید و توانایی انجام امور روزمره خود را به دست بیاورید. برخی از اقدامات خود مراقبتی برای بهبود بیرون زدگی دیسک کمر عبارتند از استفاده از کمپرس گرم و استراحت کردن. همچنین مصرف داروهای مسکن مانند موترین نیز می‌تواند کمک کننده باشد. به طور کلی شما باید به مدت ۶ تا ۸ هفته از این اقدامات پیروی کنید تا شاهد نتایج مطلوبی باشید. در این دوران بدن می‌‌تواند به جذب مجدد ترکیباتی بپردازد که از هسته دیسک خارج شده و وارد کانال نخاع شده اند. هنگامی‌ که بدن به جز به این ترکیبات پرداخت علائم بیماری بهبود خواهند یافت. پیروی کردن از نکاتی که در بخش زیر به آنها اشاره می‌کنیم می‌تواند به رفع درد کمر کمک کند. در حقیقت مراقبت صحیح از بدن در طول روز می‌‌تواند از بروز مجدد درد کمر جلوگیری کند.

بایدهای کنترل درد کمر در منزل

• در هنگام ایستادن باید وزن بدن خود را به طور یکسان به هر دو پای تان منتقل کنید.
• هر نیم ساعت یک بار حالت بدن خود را تغییر دهید.
• هنگامی‌ که قصد برداشتن یک جسم از زمین رو دارید باید از ناحیه زانو خم شوید.
• در صورتی که به مدت طولانی می‌‌نشینید باید از یک بالشتک محافظ کمر استفاده کنید.
• در صورتی که به مدت طولانی رانندگی می‌‌کنید باید در فواصل زمانی مشخص استراحت کنید.
• هنگام خرید کردن وسایل تان را به طور یکسان تقسیم کنید و از حمل کردن بیش از حد وسایل خود با یک دست خودداری نمایید.
• سبک زندگی سالمی داشته باشید و سعی کنید با انجام دادن تمرینات ورزشی ایروبیک مانند پیاده روی و شنا از بروز چاقی و اضافه وزن خودداری کنید تا فشار کمتری به سیستم اسکلتی عضلانی شما وارد گردد.
• قبل از انجام دادن فعالیت‌های ورزشی مانند ایروبیک بدن خود را گرم کنید.
• اگر به واسطه شغلی که دارید به مدت طولانی در یک حالت به خصوص می‌ایستید باید به طور منظم به کشش عضلات تان بپردازید.

نبایدهای کنترل درد کمر در منزل

• بدون مشورت کردن با پزشک متخصص فیزیوتراپی خود از ورزش کردن خودداری کنید. هنگام دیدن سایر افراد در حین ورزش از همراهی کردن آنها خودداری کنید زیرا ممکن است باعث بدتر شدن کمردرد خود شوید.
• هنگام برداشتن یا حمل کردن اشیا سنگین از چرخیدن ناگهانی به اطراف خود داری کنید.
• از حمل کردن کیف خود با یک شانه اجتناب کنید.
• از استراحت بیش از حد بدون مشورت با پزشک خودداری کنید.

مصرف داروهای مسکن

پزشک با توجه به شدت درد شما به تجویز داروهای مسکن برای کنترل درد خواهد پرداخت. برخی از انواع داروهای مسکن مانند ایبوپروفن یا تیلنون و تعدادی از داروهای ضد التهاب جدیدتر می‌توانند بسیار کمک کننده باشند. در صورتی که پزشک به تجویز این داروها پرداخته است باید آنها را طبق دستور مصرف کنید و از استفاده بیش از حد خودداری نماید. در صورتی که این داروها نتوانند به کنترل درد شما کمک کنند پزشک به تجویز داروهای قوی ‌تر خواهد پرداخت. داروی مسکن بسیار قوی در دو دسته داروهای مخدر و غیر مخدر قرار دارند که داروهای گروه اول ریسک وابستگی را به دنبال خواهند داشت به همین دلیل اکثر پزشکان بیش از چند روز یا چند هفته به تجویز این داروها نخواهند پرداخت.

تزریق اپیدورال

معمولاً از تزریق اپیدورال برای درمان درد شدید کمر ناشی از بیرون زدگی دیسک کمر استفاده می‌شود. تزریق اپیدورال فقط زمانی تجویز می‌شود که پزشک قصد انجام عمل جراحی را داشته باشد. تزریق اپیدورال در نیمی از موارد در کاهش درد ناشی از بیرون زدگی دیسک کمر نتایج خوبی را به وجود می‌آورد.

فیزیوتراپی

فیزیوتراپی یک روش بسیار ایمن، موثر و غیر تهاجمی است که به کاهش درد کمک می‌کند. فیزیوتراپی می‌تواند نتایج بسیار خوبی را در همه بیمارانی که دچار آسیب دیدگی کمر شده اند، صرف نظر از سن آنها به وجود بیاورد. یک متخصص فیزیوتراپی با تجربه از درمان هدفمند به منظور کاهش درد و رفع التهاب کمر، بهبود گردش خون و بهبود دامنه حرکات کمر استفاده می‌کند. متخصص فیزیوتراپی در ابتدا به ارزیابی بیمار می‌‌پردازد تا بتواند با توجه به نتایج حاصل از ارزیابی‌های به دست آمده برنامه درمانی مناسبی را طراحی کند. اکثر تمریناتی که متخصص فیزیوتراپی تجویز می‌کند ساده هستند و بیمار می‌تواند آنها را در منزل انجام دهد.

انجام عمل جراحی

در اکثر موارد بیرون زدگی دیسک کمر در ناحیه لومبر به خوبی به روش‌های درمانی مراقبتی پاسخ می‌دهد. اما در برخی موارد خاص انجام جراحی دیسک کمر ضرورت خواهد یافت به عنوان مثال در مواردی که بیمار به علت فشرده شدن ریشه اعصاب دچار فلج شده است یا دچار درد انتشار دهنده مداوم می‌باشد که به هیچ یک از روش‌های درمانی مراقبتی پاسخ نمی‌دهد. معمولا با گذر زمان درد کمر به درد مزمن تبدیل می‌شود. علاوه بر درد مداوم کمر احتمال آسیب دیدگی دائمی اعصاب نیز وجود دارد که باعث می‌شود فرایند درمان بسیار دشوار شود. گاهی اوقات هیچ راهی به غیر از جراحی دیسک کمر برای بهبود درد بیمار وجود ندارد.