بلوک شبکه عصبی سلیاک از طریق تزریق کردن داروی مسکن و با هدف تسکین دردهای شکمی ناشی از سرطان یا پانکراتیت مزمن انجام می‌شود.
شبکه عصبی سلیاک از مجموعه‌ای از عصب‌ها تشکیل می‌شود که دور آئورت، شریان اصلی شکم را گرفته‌اند. بلوک شبکه عصبی سلیاک باعث می‌شود که این عصب‌ها نتوانند اطلاعات درد را به مغز برسانند و در نتیجه بیمار دیگر دردی را در ناحیه شکم احساس نخواهد کرد.
عارضه‌های قابل درمان از طریق بلوک عصب سلیاک
بلوک عصب سلیاک برای بیمارانی مناسب است که از دردهای شکمی راجعه‌ای رنج می‌برند که به درمان‌های دیگر واکنش نشان نداده است. بلوک عصب سلیاک از طریق تزریق مستقیم مسکن داخل شبکه عصب‌های مسئول انتقال دادن سیگنال‌های درد به شکم یا همان شبکه عصبی سلیاک انجام می‌شود.
عصب سلیاک بین دیافراگم و معده نزدیک شریان سلیاک قرار دارد. شبکه عصبی سلیاک حس را در ناحیه‌های زیر برقرار می‌سازد:
- کبد
- پانکراس یا لوزالمعده
- کیسه صفرا
- معده
- طحال
- کلیه‌ها
- روده‌ها
عارضه‌های زیر را می‌توان با بلوک عصب سلیاک درمان کرد:
- کلانژیوکارسینوما یا سرطان مجرای صفراوی
- دردهای شکمی راجعه
- بیماری کرون
- سرطان دستگاه گوارش
- بیماری التهابی روده
- پانکراتیت: پانکراتیت حاد و پانکراتیت مزمن
آمادگی قبل از بلوک عصب سلیاک
بررسی داروهای مصرفی
لازم است مصرف بعضی داروها را قبل از بلوک عصب سلیاک متوقف کنید. بنابراین کلیه داروهای مصرفی خود را قبل از عمل به پزشک معالج‌تان اطلاع دهید و درباره لزوم قطع مصرف آنها با ایشان مشورت کنید. در ادامه با داروهای متداولی که باید مصرف‌شان را قبل از بلوک عصب سلیاک قطع کنید، آشنا می‌شوید.
داروهای رقیق کننده خون
اگر داروهای رقیق کننده خون، یعنی داروهایی که بر لخته شدن خون اثر می‌گذارد، مصرف می‌کنید، از پزشک معالج‌تان سوال کنید که چه کاری باید انجام بدهید. لزوم قطع مصرف داروهای رقیق کننده خون به نوع عمل و دلیل مصرف دارو بستگی دارد.
داروهای دیابت
اگر انسولین یا داروهای دیگری را برای درمان دیابت مصرف می‌کنید، از پزشکی که این داروها را برای‌تان تجویز کرده است، بپرسید که صبح روز عمل چه کاری باید انجام دهید. شاید لازم باشد که دوز دارو را قبل از بلوک عصب سلیاک تغییر بدهید. متخصص میزان قند خون را در طول عمل تحت نظر دارد.
داروهای مدر یا قرص آب
اگر داروهای مدر، یعنی داروهایی که باعث می‌شود، بیشتر ادرار کنید، مصرف می‌کنید، از متخصص سوال کنید که صبح روز عمل چه کاری باید انجام بدهید. شاید لازم باشد که داروهای مدر را در روز عمل مصرف نکنید. داروهای مدر با نام قرص آب نیز شناخته می‌شود؛ فوروزماید (لاسیکس) و هیدروکلروتیازید از جمله پرمصرف‌ترین داروهای مدر هستند.
آزمایش خون قبل از بلوک عصب سلیاک
لازم است آزمایش خون را چند روز قبل از بلوک عصب سلیاک انجام بدهید تا پزشک وضعیت سلول‌هایی را که به لخته شدن خون کمک می‌کند یا همان پلاکت‌ها را بررسی کند.
جدا کردن دستگاه‌ها از روی بدن
اگر دستگاه‌های زیر روی بدن‌تان وجود دارد، سازنده دستگاه توصیه می‌کند که دستگاه را قبل از عمل از خود جدا کنید:
- نمایشگر مداوم قند خون (CGM)
- پمپ انسولین.
با پزشک معالج‌تان صحبت کنید تا زمان عمل را در تاریخی نزدیک به زمان عوض کردن دستگاه قرار بدهد. حتماً دستگاه اضافی همراه داشته باشید تا بعد از عمل از آن استفاده کنید.
چنانچه نمی‌دانید که قند خون‌تان را در زمان متصل نبودن دستگاه چگونه باید اندازه‌گیری کنید، قبل از عمل با پزشکی که دیابت‌تان را مدیریت می‌کند، مشورت کنید.
پرهیز غذایی قبل از بلوک عصب سلیاک
- از نیمه شب قبل از عمل دیگر هیچ چیز، از جمله آدامس و آب نبات نخورید.
- پرهیز مایعات: از نیمه شب تا دو ساعت قبل از زمان بلوک عصب سلیاک می‌توانید کلاً 350 میلی‌لیتر آب بنوشید. به جز آب هیچ مایعات دیگری ننوشید.
- از 2 ساعت قبل از زمان بلوک عصب سلیاک اجازه نوشیدن هیچ نوع مایعاتی از جمله آب را ندارید.
نکات مهم
- فقط داروهایی را مصرف کنید که متخصص اجازه داده است صبح روز عمل مصرف کنید. داروها را با چند جرعه آب ببلعید.
- کرم یا وازلین روی پوست نزنید. استفاده از دئودورانت و مرطوب کننده سبک ایرادی ندارد.
- از مواد آرایشی چشم استفاده نکنید.
- جواهرات از جمله پیرسینگ با خود نداشته باشید.
- تمام اشیای باارزش، از جمله کارت اعتباری و جواهرات را در خانه بگذارید.
- اگر لنز دارید، در صورت امکان عینک به جای لنز بزنید. اگر عینک ندارید، جعبه برای قرار دادن لنزها بیاورید.
مراحل عمل بلوک عصب سلیاک
پزشک مراحل عمل بلوک عصب سلیاک را برای‌تان توضیح می‌دهد و به سوالات‌تان پاسخ می‌دهد.
وقتی زمان عمل برسد، پرستار شما را به اتاق عمل هدایت می‌کند و کمک‌تان می‌کند روی تخت دراز بکشید. متخصص بیهوشی سرم را به ورید دست یا بازو وصل می‌کند. در ابتدا مایعات و پس از مدتی داروی بیهوشی را از طریق سرم دریافت می‌کنید. وقتی بیهوش شدید، پزشک عمل را شروع می‌کند.
روی شکم روی تخت دراز می‌کشید و بالشی زیر لگن‌تان گذاشته می‌شود. پرستار پشت بدن را تمیز می‌کند و تزریق انجام می‌شود تا تقریباً نیمی از پشت بدن بی‌حس شود. پزشک سوزن را با توجه به تصاویر رادیوگرافی حرکت می‌دهد و دارو را در ناحیه شبکه عصبی سلیاک تزریق می‌کند. سپس پزشک سوزن را خارج می‌کند و محل تزریق را پانسمان می‌کند. عمل تقریباً 90 دقیقه طول می‌کشد.
مراقبت پس از عمل
در بیمارستان
در بخش مراقبت پس از بیهوشی (PACU) به هوش می‌آیید و پرستار دمای بدن، نبض، فشار خون و میزان اکسیژن را تحت نظر دارد. تا زمانی که کاملاً هوشیار شوید، در بخش ریکاوری تحت نظر خواهید بود.
ممکن است هنگام به هوش آمدن با عوارض زیر مواجه شوید:
- احساس سرگیجه موقت
- احساس گرفتگی و حرارت در شکم
- حالت تهوع، استفراغ یا هر دو
- احساس خواب‌آلودگی یا گیجی. تا زمانی که حال‌تان بهتر شود، در بخش ریکاوری می‌مانید.
پرستار دستورات مربوط به مراقبت پس از عمل را در زمان ترخیص برای‌تان می‌نویسد و به اتفاق همراه‌تان به خانه برمی‌گردید.
در خانه
- می‌توانید مسکن را بلافاصله پس از بلوک عصب سلیاک مصرف کنید.
- ممکن است پشت‌تان در ناحیه تزریق تا چند روز دردناک باشد.
- ممکن است 3 ـ 5 روز اسهال داشته باشید.
- به مدت 24 ساعت پس از بلوک عصب سلیاک اجازه رانندگی یا کار با ماشین‌آلات سنگین را ندارید.
- تا 24 ساعت پس از عمل نباید مشروبات الکلی بنوشید.
- می‌توانید چسب پانسمان را شب روز عمل یا فردا صبح بردارید.
- یک روز بعد از عمل می‌توانید دوش بگیرید.
مدیریت درد
- ممکن است دردتان در مدت 24 ساعت پس از عمل بیشتر شود. شاید لازم باشد که دوز مسکن بیشتری را به مدت یک یا دو روز مصرف کنید. اگر درد بیشتر از دو روز ادامه داشت، با پزشک تماس بگیرید.
- چند روز طول می‌کشد تا اثر کامل بلوک عصب سلیاک مشخص شود. مسکن را طبق دستور پزشک مصرف کنید. متخصص براساس اثر بلوک عصب سلیاک در کاهش درد به شما می‌گوید که چطور باید دوز داروی مسکن را کمتر کنید.
اثر بلوک عصب سلیاک در تمام بیماران یکسان نیست. اثر تسکین‌دهندگی بلوک عصب سلیاک از چند هفته تا چند ماه طول می‌کشد. وقتی اثر بلوک عصب سلیاک از بین برود، پزشک درباره روش‌های مختلف تسکین درد با شما صحبت می‌کند.
زمان تماس گرفتن با پزشک
در صورت بروز عوارض زیر با پزشک معالج‌تان تماس بگیرید:
- تب 38 درجه سانتیگراد یا بالاتر
- تغییر کردن الگوی درد در مدت یک تا دو روز پس از عمل
- قرمز شدن یا ورم کردن محل تزریق
- بروز هر گونه مشکل
- سوال داشتن یا نگران شدن درباره مشکلات خاص
عوارض ناشی از بلوک عصب سلیاک
پس از بلوک عصب سلیاک نیز مانند هر عمل دیگری احتمال بروز عوارض مختلف وجود دارد. البته به ندرت پیش می‌آید که بیماران پس از بلوک عصب سلیاک دچار عوارض شوند.
عوارض احتمالی بلوک عصب سلیاک به شرح زیر است:
- پنوموتوراکس (روی هم افتادگی ریه)
- واکنش آلرژیک
- کبود شدن یا درد محل تزریق
- اسهال
- آسیب دیدن ریشه‌های عصب یا رگ‌های خونی اصلی
- آسیب عصبی
- سوراخ شدن اندام‌های مجاور
